Alles wat je wilde weten over Shimano Di2
Digital Integrated Intelligence
Elektronisch schakelen bestaat al sinds begin jaren negentig, maar werd pas mainstream toen Shimano in 2009 Di2 lanceerde. Als je huidige fiets een jaar of tien oud is en je overweegt een nieuwe te kopen, is dus de onvermijdelijke vraag: mechanisch of elektrisch schakelen? Om je te helpen met die vraag vroegen we Chiel de Vocht het hemd van het lijf over Di2. Chiel is chef van de werkplaats van Fietsspeciaalzaak Roelofs in Arnhem, tevens erkend Shimano Service Center.
WRB: Waarom zou ik elektrisch willen schakelen?
Chiel: Het schakelt superdirect en het gaat nooit mis. Met kabels krijg je naarmate het systeem slijt meer weerstand en moet het worden afgesteld. Met elektrisch schakelen is het eigenlijk: een keer afstellen, nooit meer naar omkijken. Je ketting en derailleurwieltjes slijten nog wel natuurlijk, maar dat pak je gewoon mee bij de jaarlijkse servicebeurt. Verder hoeft in principe niks meer te gebeuren en het schakelt gewoon perfect. Een ander voorbeeld: mijn vriendin crosst wedstrijden. Als het dan koud is, je vingers verkrampt zijn en alles zit helemaal onder de modder, probeer dan nog maar eens die hendel door alle weerstand heen te duwen. Met Di2 is het een kwestie van op het knopje drukken en het schakelt voor je. Bovendien trimt het systeem automatisch je voorderailleur als je achter schakelt, zodat chain rub verleden tijd is. Het schakelt hierdoor veel soepeler en stiller. Het is, kortom, heel comfortabel.
WRB: Is de werking hetzelfde als bij een mechanisch geschakelde groep?
Chiel: Er zijn drie shift-modi, die je geheel naar wens kan instellen. In de Manual Mode werkt het systeem zoals je gewend bent bij mechanisch schakelen. In de Semi Synchro Mode zorgt het systeem dat je cadans gelijk blijft als je van voorblad wisselt, door zelf achter precies genoeg zwaarder of lichter te schakelen. Echt mooi wordt het in de Synchro Mode.
Het systeem herkent dan zelf dat het tijd is van voorblad te wisselen. Je stelt vooraf een kransje in, bijvoorbeeld het zevende, waarbij er automatisch wordt gewisseld van kettingblad aan de voorzijde. Het systeem waarschuwt daarvoor door niet te reageren op één klikje, zodat je weet dat je even de druk van de pedalen moet halen. Als je vervolgens nog een keer klikt, zal hij van voorblad wisselen en tegelijk lichter of zwaarder schakelen achter, zodat het voelt alsof je maar een tandje zwaarder hebt geschakeld en je cadans niet teveel afwijkt. Dat werkt heel mooi en je hoeft zelf nooit meer na te denken over je kettinglijn.
”Het systeem herkent zelf dat het tijd is om van voorblad te wisselen.”
WRB: Welke knop doet wat? En kan dat nog worden aangepast aan je wensen?
Chiel: Je kan de functies van de knopjes aanpassen zoals je wil. Bijvoorbeeld: links is lichter, rechts is zwaarder, of andersom. De shifters hebben ook knopjes bovenop, dus je hebt veel keuze in hoe je het inricht. Je kunt zelfs extra ‘sprint-knopjes’ toevoegen, bijvoorbeeld in de beugels, of waar je maar wil.
WRB: Zijn er nog meer functies die een mechanische groep niet heeft?
Chiel: Je kunt een Ant+ adaptertje in het systeem laten zetten, zodat je verbinding kan maken met je fietscomputer. Dan zie je in je scherm in welke versnelling en met welke ratio je rijdt alsook de staat van de batterij. Voor het weergeven van de juiste versnellingsratio is het wel van belang dat het systeem weet welke cassette er gemonteerd is. Monteer je een cassette met andere verhoudingen, dan moet je ook even de instellingen wijzigen. Overigens alleen om de juiste ratio weer te geven, qua functionaliteit maakt het niet uit. En als je het systeem koppelt aan je fietscomputer, kun je bijvoorbeeld ook instellen dat je met shifterknopjes kunt bladeren tussen de schermen.
WRB: Hoe pas je dergelijke instellingen aan?
Chiel: Als je langs een Service Center gaat kunnen de instellingen eenvoudig voor je worden aangepast. Net als bij aflevering van een nieuwe fiets. Via het genoemde Ant+ adaptertje kan je ook verbinding maken met de E-Tube-app op je telefoon. Op die manier kun je alle instellingen aanpassen die je maar wil. Zelfs de schakelsnelheid en hoeveel kransjes je tegelijk schakelt bijvoorbeeld.
WRB: Wat doet dat kastje onder de stuurpen precies, de ‘junction box’?
Chiel: Er zijn twee junction boxes. Eentje zit in het frame verborgen, daarvandaan lopen er draden naar beide derailleurs, de accu, de shifters en de tweede junction, genaamd A junction box. Die laatste hangt meestal onder je stuurpen, maar kan ook in het uiteinde van je stuur zitten of in de kop van de zadelpen, zoals bij sommige Specializeds. Via de A junction box kun je de versnellingen afstellen en kun je het systeem opladen.
Als je een willekeurig shifterknopje ingedrukt houdt kun je middels het ledje op de A junction zien wat het accupercentage is. Continu groen is tussen de 100 en 75 procent. Als hij groen knippert zit hij tussen de 75 en 50 procent. Continu rood is tussen de 50 en 25 procent en als hij rood knippert zit hij tussen de 25 en 0 procent, tijd om te laden dus. Tot slot kun je door twee keer op het knopje op de A junction box te drukken switchen tussen de drie shift-modi.
WRB: Moet ik ooit mijn versnellingen nog afstellen als ik Di2 neem? Zo ja, hoe werkt dat?
Chiel: De afstelling werkt in principe hetzelfde als bij een mechanisch geschakelde fiets. Op de A junction box zit een knopje. Wanneer je die ingedrukt houdt gaat er een rood lampje branden, dat is de afstelmodus. Dan kun je met het corresponderende shifterknopje de positie van de derailleurs trimmen. Eigenlijk net zoals je vroeger de kabelspanning stelde door de kabelsteller linksom of rechtsom te draaien. Maar afstellen zal alleen nodig zijn bij valpartijen, slijtage heeft immers geen invloed op de afstelling meer. Ook de B tension-schroef, die de afstand van je derailleur tot de cassette bepaalt, werkt nog op dezelfde manier.
Dat geldt tevens voor de limietschroefjes, die de uiterste posities van de derailleur begrenzen. Wel is het zo dat je deze iets ruimer moet afstellen. Di2 werkt zo snel en accuraat doordat de derailleur eerst iets verder schakelt dan nodig, en dan een klein stukje terug. Als je de limietschroefjes te strak afstelt, voelt de derailleur weerstand en deze gaat dan uit veiligheid terug naar het vorige kransje. Tegen het nokje aan en dan een kwartslag terug, is dus de regel. Maar ook dit speelt in principe alleen bij de eerste montage, daarna kun je het vergeten.
WRB: Wat doe ik als mijn fiets is gevallen en mijn derailleur scheef staat?
Chiel: Zoals gezegd: je drukt op het knopje op de A junction box, zodat het rode lampje aangaat, je trimt vervolgens de positie van de derailleur met de shifterknoppen en drukt weer op het knopje, waarna je kunt testen of het schakelen nu in orde is. Op die manier kun je je weg naar huis vervolgen, of nog beter, naar het Shimano Service Center natuurlijk. Overigens kun je dit afstellen zelfs tijdens het rijden doen, in een wedstrijd bijvoorbeeld.
WRB: Werkt Di2 in alle Shimano-groepen hetzelfde of zijn er verschillen?
Chiel: Nee, alle Di2-groepen werken precies hetzelfde.
WRB: Hoe zit het met de accu?
Chiel: Die zit in de zadelpen, als je een dropperpost hebt kun je hem onder je dropper in je frame zetten, of in je schuine buis. Er zitten rubberen inserts omheen die zorgen dat hij goed klemt in het frame of de zadelpen. Laden hoeft heel weinig, bij normaal gebruik gaat hij minstens een half jaar mee.
WRB: Word je gewaarschuwd als je accu bijna leeg is? En wat gebeurt er als hij toch leeg gaat onderweg?
Chiel: Als je accu bijna leeg is schakelt het systeem voor automatisch naar het kleine blad en daarna schakelt alleen de voorderailleur niet meer. Achter kan je dan nog normaal blijven schakelen, zodat je altijd op een prettige manier thuis kunt komen. Let op, als je altijd op je kleine blad rijdt, merk je dus pas dat je accu leeg is als je achterderailleur stopt. Maar dat speelt eigenlijk alleen als je nog een ‘ouderwetse’ 39 of 42 hebt als binnenblad.
WRB: Hoe zit het met de betrouwbaarheid en draadbreuken en zo?
Chiel: Dit speelt bijna niet. Het blijft elektronica, dus er kan altijd iets gebeuren, maar als het systeem goed is geïnstalleerd hoef je je over draadbreuk geen zorgen te maken, want het beweegt niet. De afdichting van de stekkertjes is heel erg goed, dus corrosie is alleen een kwestie als je zeer regelmatig de hogedrukspuit erop zet of op het strand rijdt, bijvoorbeeld. Daar gaat een mechanisch geschakelde fiets ook niet beter van schakelen, trouwens.
WRB: Dus ik hoef de manier waarop ik mijn fiets was niet aan te passen?
Chiel: Nee hoor, je kunt gewoon met je fiets omgaan zoals je gewend bent, je hoeft niet bang te zijn voor kortsluiting of zo.
WRB: Wie zou je aanraden om niet voor elektrisch schakelen te kiezen?
Chiel: Niemand, het is eigenlijk voor elke toepassing de beste oplossing. Tenzij je een racefiets zoekt voor duizend euro, daar zit het nog niet op. Of het moet een persoonlijke overweging zijn, bijvoorbeeld een wereldfietser die niet het risico wil lopen dat zijn kapotte derailleur onderweg niet vervangen kan worden. Aan de andere kant biedt het ook weer extra mogelijkheden, want je kunt veel onderdelen onderling uitwisselen. Zo kun je bijvoorbeeld een Di2 MTB-derailleur combineren met dropbar Di2-shifters, wat voor zo iemand juist weer heel interessant kan zijn. Dan creëer je een enorm versnellingsbereik.
Kenny van Hummel over de Shimano Service Centers
In de wielercarrière van voormalig sprinter Kenny van Hummel (38) was 2009 een hoogtepunt. Hij werd dat jaar wereldberoemd in Nederland dankzij zijn dappere strijd tegen de tijdslimiet in de Tour de France. Wat minder mensen weten is dat hij in 23 profwedstrijden de snelste was. In 2015 stopte hij als renner en ging Kenny aan de slag bij Shimano, waar hij inmiddels verantwoordelijk is voor zo’n 160 Shimano Service Centers, verspreid over het land. ‘Onze doelstelling is dat de consument altijd binnen vijftien minuten bij een Shimano Service Center kan zijn, en zodoende altijd toegang heeft tot service van de hoogste kwaliteit.
Dat is nog niet overal het geval en dat komt vooral doordat we hoge eisen stellen aan fietswinkels die de naam Shimano Service Center willen dragen. Het personeel moet om in aanmerking te komen voor de titel van Shimano Service Center zeventig online cursussen doorlopen, plus jaarlijks vijftien tot twintig cursussen om het certificaat te behouden. Twee keer per jaar komt het SSC-personeel naar Shimano in Nunspeet om fysieke trainingen te volgen, zodat we ze op de hoogte kunnen brengen van de laatste nieuwtjes en fijne kneepjes.’
Ook het gebruik van originele Shimano-onderdelen is een belangrijke voorwaarde. ‘Shimano-groepen zijn gemaakt om als compleet systeem optimaal te functioneren, daarom hebben alle SSC’s een wand met Shimano slijtage-onderdelen. Hierdoor zijn zowel de monteurs als de consumenten verzekerd van toegang tot de beste, originele onderdelen.’
De werkplaats moet tevens zijn uitgerust met hoogwaardig gereedschap en bovendien goed zijn opgeruimd, vertelt Kenny. ‘Als de werkbank vol met gereedschap ligt, schieten bij mij de tranen in de ogen. Alle tijd en aandacht die een monteur besteedt aan het zoeken naar een stuk gereedschap kan namelijk niet in een fiets worden gestoken. Mijn eigen fiets heeft een boel geld gekost, als hij onderhoud nodig heeft wil ik hem met een gerust hart wegbrengen, zeker weten dat de juiste onderdelen er op komen en dat hij niet onder de vieze vingerafdrukken terugkomt. Bij een Shimano Service Center krijgt je fiets altijd de aandacht die hij verdient.’
Het interview met Chiel de Vocht staat in het laatst gepubliceerde Magazine; Wielrenblad en UP/DOWN #5 2020. Deze kun je bestellen in de Soul Webshop. Ook is het blad beschikbaar in de Soul Kiosk App. Wil je voortaan geen nummer van je favoriete magazine meer missen? Word dan snel abonnee van Wielrenblad of UP/DOWN. Dan ontvang je alle nummers als eerste in je brievenbus en profiteer je van alle voordelen voor onze trouwe abonnees. Bovendien houd je ook meer tijd over voor je volgende tocht!
