De ontwikkeling van het kitedoek
Of het nu om kites of boards gaat. R&D afdelingen over de hele wereld zijn immer in de weer om de voor ons – op het oog – eenvoudige materialen lichter, sterker en duurzamer te maken om zo tot betere prestaties op het water te komen. Maar is er eigenlijk nog wel sprake van een echte ontwikkeling in het kitedoek?
Tekst Sally Stoop Illustratie Renske Herder
Kite-ontwerpers zijn altijd op zoek naar stabiel, lichtgewicht en duurzaam materiaal voor het doek. De moeilijkheidsgraad zit hem vooral in het vinden van de juiste balans. Kites moeten uiteraard licht zijn, maar worden tegelijkertijd zwaar mishandeld door de gemiddelde gebruiker. Je zou kunnen zeggen dat hoe lichter het materiaal is, hoe minder duurzaam en stabiel het doek is. En daar ligt precies de uitdaging voor de meeste designers.
Op zoek naar het beste compromis
Voor het materiaal van kites gelden een aantal belangrijke parameters, zoals de stijfheid, slijtvastheid en poreusheid, maar het allerbelangrijkste is wel dat het doek al deze eigenschappen voor langere tijd behoudt. Ook als het nat is (geweest). Voor de leading edge en struts zijn stijfheid en stabiliteit cruciaal. Uiteraard mag het belang van een goede UV bestendigheid en nog belangrijker een consistente porositeit niet worden onderschat. En rek? Dat moet uiteraard zoveel mogelijk vermeden worden. Raphael Salles van F-One zoekt daarom naar materialen die licht, sterk en duurzaam zijn. ‘Gewicht is belangrijk omdat een vlieger moet kunnen vliegen, maar kites crashen ook geregeld in de golven en wachten altijd vol in de wind met zon en zand op hun gebruikers. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de opgepompte delen die proberen te exploderen. Een beetje kitedoek krijgt het zwaar te verduren en moet daarom zeer solide en duurzaam zijn.’ Sebastiaan van der Velden van Zian heeft een uitgesproken mening als het om UV-bestendigheid gaat: ‘UV is slecht voor een kite. Om die reden zit er een UV-protectie op het doek. Voor een land als Nederland is de kwaliteit hiervan misschien niet zo belangrijk, maar in landen rond de evenaar met een hoge UV-straling is het zeer evident. Wij testen onder andere bij partners in landen rond de evenaar en hier kan een slecht doek letterlijk na vijf maanden gebruik ‘verteerd’ zijn. Om het doek een felle keur te geven moet een klein beetje aan UV-bescherming worden opgegeven. Dit is dan ook de reden dat felle kleuren eerder kunnen verkleuren, zeker in landen rond de evenaar is dit iets om rekening mee te houden door scholen.’
De evolutie van polyester
Met al deze onbescheiden eisen is er nog slechts een materiaal dat vrijwel uitsluitend wordt gebruikt voor het vervaardigen van kites: polyester. Het maken van polyester bestaat uit meerdere ingewikkelde stappen. Het is een technisch proces dat begint met de polymerisatie van tereftaalzuur en ethyleenglycol tot een polymeer chip, dat vervolgens wordt gesmolten, gesponnen, getrokken en opgewikkeld om er vezels van te maken. Zowel het doek en de leading edge van de meeste kites zijn gemaakt van dit materiaal (Dacron is een veel gehoorde naam als het om polyester-doek gaat. Dit is echter gewoon een merknaam voor polyester). De polyester-vezels worden vervolgens geweven in het doek en gestabiliseerd met hars. De hars zorgt dat het doek beter tegen water is bestand en beperkt de poreusheid. Lucht kan hierdoor minder gemakkelijk passeren, en het helpt de rek te beperken.
Teijin Fibers, gevestigd in Japan, is hofleverancier als het om kitedoek gaat. Dit bedrijf levert zijn producten aan een schier oneindige hoeveelheid kiteboarding fabrikanten, zoals North, Naish, Slingshot, Ozone, Best en F-One. Veel kiters denken echter nog steeds – ten onrechte – dat het doek wordt gemaakt van ripstop nylon. Niets is minder waar, want polyester blijkt veel beter geschikt voor kiten. Het rekt minder en kan beter tegen de zon. Nadeel van polyester is dat het makkelijker scheurt dan nylon.
Gelukkig hebben ze daar wel een oplossing voor gevonden. Het doek van Teijin, beter bekend als T9600, verwierf zijn populariteit omdat ze de scheurgevoeligheid van polyester konden ondervangen door speciale polyestergarens met een zeer hoge sterktegraad te gebruiken. Ook wel high tenacity polyester yarn genoemd. Grappig om te weten is dat T9600 eigenlijk werd ontworpen voor de paraglide-industrie. Nylon heeft echter meer stretch dan polyester en kan daardoor meer kracht absorberen voor het scheurt. Iets wat bij het paragliden uiteraard essentieel is. T9600 was om die reden dan ook niet geschikt voor het paragliden. Bij toeval kwam dit doek dus goed van pas toen kites hun ontwikkeling doormaakten waar deze lage stretch-eigenschap zeer welkom was en een scheurend doek minder fatale gevolgen heeft. Iedereen kent wel een voorbeeld van een kite waarvan de LE op vlak water klapt en de rider net voor impact de bar nog even aantrok met het gevolg dat het doek van boven tot onder door is. Dat is helaas inherent aan de eigenschappen van het materiaal. Sebastiaan: ‘Natuurlijk kun je dikker doek nemen, maar dan weegt de kite meer. Ook kun je een doek maken met dyneema, maar dan kost de vlieger een veelvoud. Uiteindelijk is wat we op het water zien een compromis van ontelbare factoren.’
De zoektocht gaat door Het materiaal en de afwerking ervan bepalen voor een groot deel de eigenschappen van de kite. Daarom zijn veel bedrijven nogal terughoudend over waar ze zoal mee bezig zijn. De geheimen van de smid worden niet zomaar prijs gegeven. Maar gelukkig waren er toch wat ondernemingen bereid om op zijn minst iets los te laten over andere producten die ze in het verleden hebben getest. Maar een ding is zeker tot op heden is polyester nog steeds het beste materiaal voor kites gebleken.
Raphael Salles: ‘We hebben ooit met versterkte Mylar (ook een soort polyester) geëxperimenteerd, maar die test duurde slechts drie maanden.’ Een relatief klein merk als Zian is ook volop bezig om het kitedoek te verbeteren. Sebastiaan van der Velden: ‘Zian heeft een eigen kite-fabriek op Sri Lanka wat unieke mogelijkheden biedt. Voor onze kites gebruiken wij SBS101 dubbele ripstop van Techfibre, een bedrijf dat eveneens uit Japan komt en ook roots heeft in de paragliding industrie.’ De eerder genoemde parameters gelden uiteraard ook voor zijn zoektocht naar het ideale doek. ‘Aangezien een kite alleen tot aan het uitpakken nieuw is vinden wij het vooral belangrijk hoe het doek zich in de loop der tijd houdt. Sterkte, scheurresistentie, waterafstotendheid, chalking (breken van de coating), UV-bestendigheid, poreusiteit en last but not least stretch worden dan ook pas getest nadat het doek vijf uur is gewassen in een wasmachine. Het aantal ripstop-delen heeft direct effect op de scheurresistentie. Nadeel van een extra ripstop is dat de weving losser wordt waardoor de stretch groter is. Dit probeer je te herstellen met de coating die ook invloed heeft op de stretch. SBS101 is een dubbel ripstop canopy met dezelfde stretch als single ripstop. Iets wat een flinke technische uitdaging was. Uit alle metingen en testen blijkt dat we met SBS101 een zeer competitief en hoogwaardig doek uit Japan hebben. Samen met de fabrikant bekijken we bevindingen uit het veld en overleggen we testresultaten om een nog beter doek te ontwikkelen. Om een voorbeeld te geven. ‘Er zijn het afgelopen jaar meer dan honderd canopy samples gemaakt om het volgende doek te verbeteren op een enkel, maar belangrijk aspect. Wat dat is kan ik helaas nog niet zeggen.’ De ontwikkelingen staan dus zeker niet stil.
Het vinden van nieuw en nog beter materiaal blijft een niet aflatende zoektocht. Veel kitefabrikanten blijken, in een eerder stadium, van alles geprobeerd te hebben maar tot nu toe met weinig effect. Het doek van de meeste kiteproducenten is inmiddels standaard, ook al zijn er verschillende types (sterktes) van hetzelfde materiaal. T9600 is single ripstop polyester, D2 is double ripstop en nu heeft Tejin in samenwerking met Naish weer iets nieuws geproduceerd, namelijk Quadruple ripstop. Quadruple rip stop is een jaar exclusief verkrijgbaar voor Naish. Het zogeheten Quad-Tex doek, gemaakt van Quadruple ripstop zou nog sterker zijn dan het doek van veel andere merken. Prettige bijkomstigheid is dat het doek daardoor ook minder rekt. Minder stretch betekent een directer gevoel in je kite. En wie wil dat niet? Het doek is wel iets zwaarder geworden, maar omdat het sterker is kun je op diverse plekken dakron verstevigingen weglaten. De 2017 Naish kites zijn daarom, ondanks het zwaardere doek, toch net iets lichter dan vorig jaar.
Het ziet er naar uit dat inmiddels wel bekend is aan welke kwaliteitseisen het doek moet voldoen en dat er vooral gekeken kan worden naar de specificaties van andere grondstoffen. Beslissingen om over te stappen naar iets anders hebben vooral te maken met winst op kosten en prestaties van het doek. Het moet betaalbaar blijven, en als dat niet het geval is, moet het op zijn minst een significante verbetering qua prestaties opleveren.