INTERVIEW: DE PLASTIC SOUP SURFER
Merijn Tinga, beter bekend als de Plastic Soup Surfer, is bioloog, kunstenaar en activist. Het type vrije surfjongen – halflang haar, zongebruind, relaxte uitstraling en brede glimlach – maar dan met een bloedserieuze boodschap en vol vuur om die uit te dragen. Zijn alias maakt duidelijk waar de missie over gaat: de plastic vervuiling van onze zeeën. Een van de grootste milieurampen van onze tijd.
Ik ontmoet Tinga (43) op het strand van Wijk aan Zee, een paar dagen voordat hij de Noordzee zal oversteken op een foilkiteboard gemaakt van zwervende petflesjes. Hij doet dit om aandacht te vragen voor de sluimerende gevaren van verdwaald plastic. Het concrete doel van zijn oversteek is om 40 duizend handtekeningen te verzamelen en ervoor te zorgen dat er statiegeld komt op de kleine plastic drinkflesjes die nu veelal in het milieu verdwijnen.
Voor ik hem persoonlijk spreek, zal Tinga ons vandaag een clinic geven die deels over foilboarden gaat en deels over zijn persoonlijke gevecht tegen zwerfplastic. De clinic is een idee van hoofdsponsor Ozone. Het voelt tegennatuurlijk. Nadenken over een natuurramp gaat niet goed samen met de vreugde van kitesurfen. Maar goed, slecht nieuws komt natuurlijk altijd ongelegen. Ik vergeet de plastic ellende eventjes als wij na de presentatie zelf een uurtje mogen spartelen met een foilboard. Ondanks heldere aanwijzingen van Tinga, is dit veel moeilijker dan ik had verwacht. Tussen het zeewatersnuiven door lukt het me een paar keer omhoog te komen en boven het water te zweven. Ik ben er nog lang niet, maar voel de potentie van het foilboard. Wat een kick.
De opwinding is van korte duur. Toenemende wind en golven maken het foilen lastig, en het wordt bovendien de hoogste tijd om te doen waarvoor ik echt kwam: Tinga interviewen over zijn missie. Eenmaal opgedroogd en aangekleed, zoeken we met een warme koffie in de hand een windvrij plekje op het terras van strandtent Timboektoe.
Tinga’s olijke hoofd en brede lach zijn lastig te rijmen met de deprimerende inhoud van de boodschap die hij heeft. Droogjes (hij heeft dit verhaal vaker afgestoken) somt hij feiten op die mijn brein pijnigen: ‘Volgens grondig onderzoek verdween er in 2015 meer dan 9 miljard kilo plastic afval de zee in, en die hoeveelheid neemt jaarlijks toe.’ ‘Negen miljard? Elk jaar?’ Zulke statistieken passen niet in het gemiddelde mensenhoofd, daarom een kleine vergelijking om het beter te vatten: Negen miljard kilo plastic staat gelijk aan vijf grote boodschappentassen vol met zwerfplastic op elke dertig centimeter kustlijn van alle 192 onderzochte landen. De ernst van de situatie ontgaat ons volgens Tinga omdat die belachelijke hoeveelheid plastic uiteindelijk onzichtbaar wordt voor het blote oog. ‘Mensen denken vaak aan drijvende tasjes en flesjes, maar dat is niet het grootste probleem. Plastic breekt af in minuscule stukjes, microplastics genaamd. En die komen overal terecht. Dat zijn de echte boosdoeners.’ De precieze hoeveelheid plastic die er in onze wateren verborgen ligt is voorlopig nog een wetenschappelijk mysterie, zeker is wel dat het een monsterlijke klus is om deze milieuramp beheersbaar te maken.
Het plastic probleem Wat is plastic eigenlijk en waarom zorgt het voor problemen? Tinga: ‘Plastic is een verzamelterm voor een grote variëteit aan synthetische materialen, waarvan de meeste gemaakt zijn van aardolie. Plastic is nuttig. Het is goedkoop, sterk, licht en fl exibel en het heeft veel waardevolle toepassingen. Plastic is eigenlijk fantastisch spul, behalve als het in de zee terecht komt. Een aanzienlijk deel van dat afval belandt nu door slecht en lui afvalmanagement in het water. En die hoeveelheid plastic wordt alleen maar groter, omdat we steeds meer plastic gebruiken.’ Vooral aan het levenseinde van plastic producten wordt volgens Tinga te weinig aandacht besteed. ‘Veel plastics, zoals petfl esjes, worden eenmalig gebruikt en daarna weggegooid. Door statiegeld te heffen op alle plastic fl essen zouden we de hoeveelheid drankverpakkingen in het zwerfafval met 70 tot 80 procent verminderen. En de totale hoeveelheid zwerfafval met 40 procent..’
Het grote probleem met zwerfplastic is dus dat de het niet door de natuur ‘verteerd’ wordt. Tinga: ‘Het brokkelt af steeds in steeds kleinere stukjes. Door de chemische structuur van plastic trekken die deeltjes bovendien ook pcb’s en zware metalen aan. Deze microdeeltjes zijn onzichtbaar voor het blote oog en worden opgenomen in het ecosysteem van de zee. Algen en wieren, waar andere vissen en zeedieren zich mee voeden, en die op hun beurt weer worden geconsumeerd door roofvissen: allemaal zitten ze vol microplastics. En die vissen en zeedieren poepen dat vervolgens niet uit, het wordt opgeslagen in hun lichaam. Plastic heeft een verwoestend effect op ons ecosysteem, het zeeleven, onze eigen gezondheid. Elk jaar gaan er minstens een miljoen zeevogels en 100 duizend zeezoogdieren dood aan de gevolgen van zee-zwerfafval.’
Uiteraard krijgen wie die microplastics zelf ook binnen. Niet alleen wanneer wij een harinkje of bordje inktvisringen naar binnen werken. Ook ons dagelijkse leven zit vol plastics die via voedselverpakkingen en verzorgingsproducten in toenemende mate ons lichaam binnendringen. Er zijn inmiddels zelfs microplastics in ons drinkwater gedetecteerd. Onderzoek heeft inmiddels ook laten zien dat veel giftige toevoegingen in plastic (zoals pvc of bisphenol-A) hormonale veranderingen in mensen teweeg kunnen brengen en de kans op bepaalde kankers verhogen. Plastic is in toenemende mate een probleem voor elk levend wezen.
Voorkomen beter dan oplossen Tinga legt uit dat we het plasticsoep-probleem op twee manieren moeten aanpakken. ‘Aan de ene kant moet de reusachtige hoeveelheid plastic die al in de oceanen verstopt zit, opgesnord en opgeruimd worden, aan de andere kant moeten we voorkomen dat er nog meer plastic in de natuur terechtkomt.’ Inmiddels zijn tal van knappe koppen bezig om het zwerfaval in de zeeën op te kunnen ruimen. Er zijn allerlei plannen en concepten, onder andere speciale zeewaardige drones, watervliegers en speciaal gekweekte micro-organismen die plastic verteren. De meeste plannen zijn (nog) niet realistisch of te beperkt om de taak aan te kunnen. Het opschonen van onze wateren (die 70% van de Aarde beslaan) is een immense klus: volgens berekeningen van de Amerikaanse milieuorganisatie NAOA zouden 68 schepen in één heel jaar pas 1% van de Grote Oceaan kunnen opschonen. Bovendien kan dat opruimen de gevoelige ecologische zeesystemen juist verder beschadigen. Op dit moment wordt vooral het initiatief van ‘wonderkind’ Boyan Slat gezien als een kansrijk project. In 2012 bedacht de toen 18-jarige Nederlandse TU-student een vrij eenvoudige installatie om drijvend zwerfplastic op te vangen door gebruik te maken van natuurlijke zeestromen. Ook deskundigen achtten zijn idee levensvatbaar en hij kreeg steun en sponsorgelden van over de hele wereld. Slat werd in korte tijd een superster in de wereld van het milieuactivisme. Tijdens eerste testen in de Noordzee bleek zijn installatie niet zo foolproof als werd aangenomen, maar vanaf 2020 staat een systeem van 100 kilometer gepland tussen Hawaï en Californië. Die moet in tien jaar de helft van het plastic in het Noordelijke deel van de Stille Oceaan (de Great Pacific Garbage Patch genaamd) opruimen.
Tinga volgt deze wetenschappelijke ontwikkelingen op de voet, maar blijft sceptisch. ‘Ik vind dit soort projecten mooi, en broodnodig, maar er is een schaduwkant. Veel mensen verwachten dat wetenschappers het varkentje wel zullen wassen en dat zij daardoor zelf niks hoeven te doen. Daardoor ontstaat de illusie dat we achterover kunnen leunen. Vooral de plasticindustrie heeft baat bij die luie en naïeve gedachtegang.’ Tinga behoort tot de groeiende groep deskundigen en activisten die meent dat voorkomen beter is dan genezen. ‘Ik geloof meer in een structurele veranderingen van ons afvalmanagement dan toekomstige oplossingen die zich nog moeten bewijzen. Uiteindelijk vallen die uitvindingen in de praktijk vaak tegen. En natuurlijk, we moeten dat zwerfaval opruimen, maar het is vooral zaak dat er nu niet nóg meer plastic in de natuur terechtkomt. Wegkijken is geen optie meer.’
De Plastic Soup Surfer Tinga is de ideale activist: een vrolijke, vlotte jongen die op een zelfgemaakt kitesurfboard waarschuwt voor de gevaren van plastic. Daar wil de gemiddelde ‘wegkijker’ nog wel naar luisteren. De media-aandacht voor zijn persoon is groot en Tinga speelt het spel goed. Hij is camerageniek en brengt zijn boodschap in heldere begrijpelijke taal. Ook grote tv-stations als de NOS en RTL4 zochten hem op. Een cynicus zou Tinga ervan kunnen verdenken zo’n ‘activist’ te zijn die vooral aandacht voor zijn eigen persoon zoekt. Die activisten zijn er genoeg: vragen aandacht voor een goed doel om daarmee vooral zichzelf te promoten of te verrijken. Zoiets geeft hun eigen leven misschien betekenis, maar het helpt verder geen zier aan de concrete situatie. Tinga doet echter veel meer dan aandacht vragen én kitesurfen. Om statiegeld op petflesjes te krijgen onderhoudt hij contact met politici en beleidsmakers en worstelt zichzelf door ellenlange rapporten, dossiers en wetenschappelijke artikelen. Ook is hij goed op de hoogte van de smerige streken van de frisdrankindustrie. Het politieke wereldje waarin hij zich nu noodgedwongen begeeft is iets waar hij (als avontuurlijke vrijbuiter) nog steeds aan moeten wennen. Waarom is het eigenlijk zo lastig statiegeld op kleine flesjes te krijgen? Tinga: ‘Het is een vies politiek spelletje. Ik zal je niet met details vermoeien, maar de frisdrankindustrie werkt tegen. Die heeft uiteraard geen enkele baat bij statiegeld. Ze willen juist onbekommerd zo veel mogelijk frisdrankjes maken en verkopen, en willen daarom het statiegeldsysteem juist helemaal afschaffen. Deze industrie heeft helaas ook een ijzersterke lobby waarmee ze de Nederlandse politiek in hun greep houden.
Ze hebben zelfs wetenschappelijk onderzoek gesponsord dat zogenaamd zou laten zien dat statiegeld een verouderd en slecht functionerend systeem zou zijn. Elke poging om statiegeld te heffen, hebben zij tot op heden succesvol gesaboteerd. Al vijftien jaar lang. Met mijn oversteek wil ik voldoende handtekeningen ophalen om mijn voorstel tot uitbreiding van statiegeld behandeld te krijgen in de Tweede Kamer.’ Hoeveel handtekeningen heeft Tinga inmiddels? ‘Iets meer dan tienduizend, een kwart dus. Kortom, we zijn er nog niet.’
Geen tijd voor pessimisme De vreugde die ik voelde toen ik een uur geleden het water afstapte, is inmiddels helemaal verdwenen. Hoe meer ik de complexiteit van het plastic probleem doorzie, hoe meer ik verval in een houding van cynische machteloosheid. Heeft Tinga niet soms het idee dat hij emmertjes water naar zee draagt? Tinga lacht. ‘Ik kan natuurlijk wel huilend in een hoekje kruipen, en niets doen, maar dat ligt gewoon niet in mijn aard. En wat heb je nou aan pessimisme? Helemaal niets. Ik ben gelukkig een positief mens en ik doe genoeg leuke dingen. Ik hou van wat ik doe, anders houd je zoiets niet vol. Het is inderdaad soms heel frustrerend om verandering tot stand te brengen. Het lastige met problemen op deze schaal is dat mensen liever wegkijken. Maar ik geloof zeker dat verandering mogelijk is, anders zou ik dit niet doen. Het mooie is dat die statiegeld heffing een realiseerbaar doel is.’
Met deze vrolijke noot eindigt ons eerste gesprek. Tinga heeft vandaag nog meer dingen te doen. Er staat vandaag onder meer een radio- interview op het programma. Ik spreek af om na de oversteek weer contact op te nemen. Volgens de voorspellingen zijn wind en windrichting over een paar dagen gunstig om de overtocht van Scheveningen naar Lowesoft in Engeland te wagen. Als ik even later door de duinen naar mijn auto loop, sta ik daar met drie lege flesjes in mijn handen. Het verhaal van de Plastic Soup Surfer is binnengekomen.
Het doet denken aan het Bijbelse verhaal van de kleine David die eigenhandig de reus Goliath verslaat. Ik hoop dat deze moderne held de frisdrankgigant knock-out slaat.
Hebben jullie de petitie van de Plastic Soup Surfer al getekend voor de uitbreiding van #statiegeld? Statiegeld moet blijven
Hij heeft inmiddels al meer dan 25.000 handtekeningen verzameld en bij 40.000 is de Tweede Kamer verplicht om de petitie in behandeling te nemen!
Teken hem hier! http://bit.ly/2j46orH
Dit artikel is afkomstig uit de Access #5 van 2016. Dit nummer kunt u hier bestellen. Wil je niks meer missen op het gebied van Kitesurfen word dan abonnee!
