23-09-2021 - Wielrenblad, Nieuws, Leesvoer

Hoe doe je zo lang mogelijk met ketting en cassette?

De ketting is een van de zwaarst belaste onderdelen van je fiets, elke omwenteling staat deze bloot aan flinke wrijving. Niet ideaal voor een onderdeel dat dicht bij de grond wordt blootgesteld aan vocht en vuil. Net als bij je banden en remblokken het geval is, slijt je ketting daardoor nog sneller. Wanneer een ketting slijt zal deze meer wrijving hebben en slechter gaan schakelen. En nog erger: het zal andere delen van je aandrijving aantasten. Niet ideaal, nu de fabrieken in Aziatische landen hebben stilgelegen, de prijzen omhoog schieten en levertijden van cassettes kunnen oplopen tot twaalf maanden. Hoe kan je efficiënter omgaan met je aandrijving en geld besparen? We namen de proef op de som en testten verschillende manieren om met je aandrijving om te gaan. 

Techniek

Een kettinglink bestaat uit vier onderdelen: twee buitenschalmen, twee binnenschalmen, twee rollen en twee pennen. Een ketting bestaat theoretisch uit ongeveer 110 kleine lagers. Smeer je de ketting niet goed of maak je hem niet op tijd schoon, dan treedt er sneller slijtage op. Na verloop van tijd is slijtage altijd onvermijdelijk, ook met goed schoonhouden en voldoende smeren. 

Dat betekent niet dat de ketting ‘rekt’, zoals vaak gezegd wordt. De stalen buiten- en binnenschalmen behouden namelijk altijd hun vorm. Dus wat zorgt dan voor de slijtage van de ketting en uiteindelijk ook van de cassette? Slijtage betreft altijd de rolletjes en de pennetjes. Kijk maar eens van dichtbij naar een versleten ketting, de rolletjes hebben veel spelling gekregen. Dit komt omdat een kettingrolletje slijt aan zowel de binnenkant als aan de buitenkant en dus ruimer om de pen komt te zitten. 

Kettingreacties

De standaard steekmaat van een ketting is 12,7 millimeter. Een complete link (binnen- en buitenschalm) komt zodoende uit op de standaardmaat van 1 inch (25,4 millimeter). Dit komt overeen met de steekmaat tussen de tandjes in een cassette en ook het kettingblad. Als een rolletje of pennetje meer ruimte krijgt doordat deze slijt, dan is deze steekmaat (hart op hart gemeten) nog steeds 12,7 millimeter. Maar het rolletje of pennetje heeft meer ruimte gekregen en zorgt dat de werkelijke, buitenste steekmaat groter wordt. Deze overlengte moet ergens heen en duwt tegen elk tandje van een kransje aan. Het rolletje van de ketting wil, door de kracht die op de ketting wordt uitgeoefend, zo ver mogelijk in de krans.

Daardoor zie je na verloop van tijd de karakteristieke braampjes op de kransjes verschijnen. Deze geven aan dat er slijtage aan de cassette optreedt: de tandjes worden dunner. Dit is ook de reden dat je niet zomaar een nieuwe ketting kan gebruiken op een oude cassette. De tandjes zijn zo dun geworden dat de ketting niet meer onderin het kransje draait, maar bovenop de tandjes en er dus overheen schiet.

Cassette- en kettingbladslijtage

Een cassette en kettingblad slijten dus als gevolg van kettingslijtage, niet andersom. Een kettingblad slijt altijd minder snel en gaat langer mee. Dat komt omdat deze een grotere diameter heeft en de druk dus over meer tandjes verspreidt dan bijvoorbeeld een cassette. Natuurlijk is het logisch dat de kransjes waar je het meest gebruik van maakt het meeste slijten. Om kettingslijtage te verminderen helpt het natuurlijk om de boel schoon te houden van zand en drek. Zand, stof en ander vuil in combinatie met smeermiddel en vocht creëeren een polijstmiddel. Tijdens het rijden zal dit de rolletjes in enige mate polijsten. Hoe meer je dit kan tegenhouden, hoe langer je ketting zal blijven presteren. Op enig moment is het sowieso tijd voor een nieuwe ketting, cassette of kettingblad. Maar wanneer? 

Er bestaan verschillende tactieken om hiermee om te gaan, en deze tactieken verschillen qua bijbehorende levensduur en kosten. De vraag is vooral hoeveel tijd je eraan wil besteden, want hoe meer tijd je erin steekt, hoe groter de kostenbesparing kan zijn. We hebben een aantal van deze tactieken in de praktijk getest. 

Tactiek 1: 1 Ketting, 1 Cassette

Dit is de simpelste tactiek die eigenlijk standaard gebruikt wordt. Je rijdt door totdat je cassette en ketting versleten zijn en je een nieuwe set moet aanschaffen. De levensduur van ketting en cassette bij deze manier van rijden is natuurlijk afhankelijk van factoren als rijstijl, weertype en onderhoud, maar hoe beter je het onderhoud doet, hoe langer de levensduur van de ketting en cassette zullen zijn. Gemiddeld kan je zo’n 5000 tot 6000 kilometer met één ketting en één cassette doen. 

Een snelle kostenberekening voor een Ultegra 11 speed-R8000-cassette (82 euro) en een Shimano 11-speed HG701-ketting (38 euro) geeft een prijskaartje van zo’n 120 euro na 5000 à 6000 kilometer. 

Tactiek 2: 2 kettingen, 1 cassette

Ook deze tactiek is eenvoudig uit te voeren. Je start met de nieuwe cassette en ketting. Met behulp van een kettingslijtagemeter controleer je de verlenging van de ketting. Komt deze tussen de 0,8 en 1 millimeter, dan is het tijd om over te stappen op een nieuwe ketting. Is deze ook versleten tot tussen de 0,8 en 1 millimeter, dan begin je opnieuw met een frisse ketting en cassette. 

Voordeel van deze methode is dat het relatief weinig tijd in beslag neemt. Na het reinigen van de aandrijving even de kettingslijtagemeter gebruiken is een makkelijke handeling. Een nadeel van deze tactiek is dat de tweede ketting een soort valse start krijgt. Een nieuwe ketting is gemaakt om in een nieuwe cassette te draaien. In dit geval laat je een nieuwe ketting in een gebruikte cassette draaien. De tweede ketting zal dus eerder slijten, omdat de cassette al is ingesleten, wat resulteert in een kortere levensduur. We ondervonden in onze test dat je met deze tactiek ongeveer 8000 kilometer kan rijden. Laten we daar een kostenberekening op los, dan komen we met dezelfde ketting en cassette op 158 euro na 8000 kilometer. 

Tactiek 3: 2 kettingen, 1 cassette

Tot slot de ‘rouleer-tactiek’: twee kettingen rouleren op één cassette. De theorie is dat je cassette zodoende langzamer inslijt en je deze dus meer kilometers kunt gebruiken. Kettingen zijn vergeleken met cassettes een stuk goedkoper. Wat bleek: het is mogelijk om op deze manier twee keer zo lang met een cassette te doen als ‘normaal’.

Het concept is als volgt: je start met twee nieuwe kettingen en één cassette. Maak beide kettingen op dezelfde lengte. Hang deze in je schuur of werkplaats naast elkaar op aan de muur, zodat je makkelijk kan zien welke ketting de langste is. Start met ketting één. Verzorg je ketting, cassette en kettingblad goed. Houd deze goed schoon en smeer de ketting voldoende om zo de levensduur te verlengen. Wissel de ketting, afhankelijk van de weersomstandigheden en rijstijl, na 250 tot 500 kilometer om voor ketting twee. Verzorg ook deze ketting hetzelfde als de eerste. Hang na wederom 250 tot 500 kilometer beide kettingen naast elkaar en selecteer de ketting die het kortste is. Rij daar dan weer 250 tot 500 kilometer mee en herhaal deze stappen.

Deze combinatie hebben we uitvoerig getest en heeft zich als zeer effectief bewezen. Gemiddeld gezien zijn we uitgekomen op een levensduur van 11.000 kilometer op één cassette met twee kettingen, dus met 158 euro aan kosten. Vergelijken we dit met de methode van één ketting en één cassette, dan kom je bij dezelfde kilometerstand uit op een besparing van 82 euro. Je spaart dus de kosten van een cassette uit! 

Tip

Bij het rouleersysteem van twee kettingen is het gebruik van een quicklink uitermate handig, dat wisselt snel en eenvoudig. Zorg wel dat je een aantal van deze links hebt liggen. De pennetjes van de links zijn gewoon onderhevig aan slijtage en als je telkens dezelfde link gebruikt, voel je na verloop van tijd een licht tikje in de ketting. Bovendien mag je van Shimano quicklinks maar één keer gebruiken. Dit vanwege veiligheid. 

 Aantal kilometers Kosten Kosten per kilometer 
Tactiek 1 5500 € 120,- € 0.022 
Tactiek 2 8000 € 158,- € 0.019 
Tactiek 3 11000 € 158,- € 0.014 

2 cassettes 1 ketting

Afhankelijk van met welke groepset je rijdt, kunnen kettingbladen ook een flinke kostenpost zijn. Zoals eerder beschreven hebben kettingbladen een grotere diameter. De regel is: hoe meer tanden, hoe langzamer het inslijt. Dat betekent dat je gemiddeld gezien wel twee cassettes op kan rijden voordat je moet denken aan vervanging van je kettingblad. Wel is het belangrijk dat je niet te lang met een versleten ketting rond blijft rijden. Dit zorgt voor overmatige slijtage van je kettingblad en dat kan daardoor onnodig in de kosten lopen. Dus vervang liever iets eerder de ketting om hoge kosten van een kettingblad te voorkomen. Een Ultegra 53t R8000 kost al gauw 115 euro. 

Conclusie

Is het niet nog beter om met drie kettingen en één cassette te rijden? Ook dit hebben we getest, maar het kwam minder efficiënt uit de bus. De kostenbesparing die hier gehaald werd, is vergelijkbaar met die van de methode met twee kettingen. Wat ons betreft is de rouleermethode met twee kettingen en één cassette het beste!

Schoonmaken en smeren

Er zijn verschillende methoden en middelen om je ketting schoon te maken. Gebruik degene die voor jou het makkelijkst is, maar door de ketting in een jampotje met wasbenzine te doen en flink te schudden, ben je al een heel eind. 

Smeren is na het schoonmaken de volgende stap en zeker een stap die niet te makkelijk genomen moet worden. We geven geen advies welk smeermiddel het beste is, aangezien dat een zeer persoonlijke keus is. Wel is het goed om geen spray te gebruiken, want dit komt op allerlei plekken waar het niet hoeft te komen of waar het zelfs kwaad kan, bijvoorbeeld remschijven. Druppelflesjes zijn daarom het beste. Zorg dat de ketting droog is en plaats één druppel op elk rolletje. Begin bij de quicklink, dan weet je wanneer je de hele ketting hebt gedaan. Draai dan de ketting even soepel door en laat hem een kwartiertje staan. Haal dan een droge doek langs de ketting om overtollig kettingsmeersel te verwijderen. 

Tekst en foto’s door Ronald van der Boon


Dit artikel staat in het gepubliceerde magazine: Wielrenblad #3 2021. Deze kun je bestellen in de Soul Webshop. Ook is het blad beschikbaar in de Soul Kiosk App. Wil je voortaan geen nummer van je favoriete magazine meer missen? Word dan snel abonnee van Wielrenblad!

 van