Hoe verwijder je een slag uit je wiel?

Een slag in je wiel, wat de oorzaak ook is, je kunt er het beste meteen wat aan doen, of laten doen. Doorfietsen met een slag kan de boel snel erger maken, waardoor het wiel uiteindelijk moeilijk herstelbaar is of dermate uit balans raakt dat het nooit meer echt goed komt.

Er kunnen grofweg drie redenen zijn voor een slag: spaakbreuk; losgelopen spaak of spaken; impact van buiten, zoals een (val/verkeerde landing/botsing met een object. Spaakbreuk behandelen we hier niet, maar als je zelf een spaak kunt vervangen dan heb je desondanks iets aan de hier behandelde uitleg. Dit artikel gaat met name om het oplossen van de overige twee slagen.

Het is goed te weten dat wielsterkte niet louter samenhangt met de kwaliteit van het materiaal. De kwaliteit van het vlechtwerk van de spaken en de staat van de spaakspanning geven de doorslag of alles (lang) heel blijft. Slagen uit je wielen halen en de spaakspanning periodiek checken is een must. Fiets je bijvoorbeeld meerdere keren per week, dan wil je elke maand alles wel even nalopen.

Wat heb je nodig?

Passende spaakspanner (gebruik altijd een spaakspanner die alle zijden van een spaaknippel omsluit, dit om doordraaien te voorkomen)

Tiewrap
Kniptang
Wasco of een whiteboardstift (afwasbaar!)
Post-elastiek
Remreiniger
Schone doek of keukenrol
Ophanghaken/reparatiestandaard
Optioneel: wielrichtapparaat, maakt het richten een stuk makkelijker

Aangezien de meeste bikers geen wielrichtapparaat hebben laten we het wiel in de fiets zitten. De volgende uitleg heeft betrekking op slag in de achtervelg. Wat betreft het richten van wielen red je het niet alleen met theorie. Er komt ook gevoel bij kijken. Belangrijk is dat je de uitleg stapje voor stapje uitvoert en alles letterlijk leest. Hoewel de stappen ogenschijnlijk eenvoudige lijken, kan het snel fout gaan. Zorg ervoor dat je, wanneer je een tegenovergesteld effect hebt bereikt je in staat bent om je laatste stapje letterlijk terug te draaien.

Stap 1

Hang de fiets op.
Controleer of het wiel goed is vastgeklemd in de fiets, controleer of de steekas goed is aangedraaid, of bij oudere fietsen de quickrelease-spanning.
Voel aan het wiel of er speling op de naaf zit.

Stap 2

Als bovenstaand niet (meer) het geval is:
Plaats een tiewrap op de liggende achtervork, breng hem naar de velg toe en knip deze op lengte af, zodat het als een “voeler” kan functioneren.
Draai rustig aan het wiel en ga achter je fiets staan.
Beoordeel of de velg op de plek van de slag of slagen van de tiewrap af (naar rechts) of naar de tiewrap toe (naar links) beweegt. Vanuit de hartlijn van de velg beweegt je slag ofwel naar links, ofwel naar rechts.
Zie je wel een slag in het wiel, maar beweegt de velg niet van of naar de tiewrap? Dan zit er een slag in de band in plaats van in de velg. Slagen in banden komen door canvasbreuk (of inferieure kwaliteit). De oplossing is vervangen.

Stap 3

De velg beweegt heen en weer. Dan is het goed om eerst een stukje theorie te begrijpen.

Een wiel is aan twee kanten gevlochten, spaken komen vanuit de linker of rechterkant van de naaf. Bij een achterwiel is deze verdeling niet symmetrisch, dit vanwege de positie van de cassette (in jargon paraplu-gevlochten). De spaken aan de driveside (de zijde van de cassette) zijn korter en staan rechter, hierdoor zit er aan die kant meer spanning op de spaken dan aan de linker kant. Hier zijn uitzonderingen op, zo bestaan er onder andere asymmetrische velgen waarbij de spaaknippels niet in het midden van de velg staan, dit om het fenomeen van spaakspanningverschil enigszins op te heffen.

Wat moet je doen?

De spaakspanning moet per zijde (de linker of rechter zijde) onderling allemaal gelijk zijn. Belangrijk is dat je beseft dat er een verschil is tussen links en rechts. Hou daar bij het beoordelen van de spanning rekening mee.
Op de plek waar de velg naar links of rechts gaat markeer je aan de zijkant met wasco of een whiteboardstift het begin tot het einde van de slag. Let hierbij trouwens op dat je de slag alleen aftekent ten opzichte van de hartlijn/middenpositie van de slag
Voel op de plek van de slag de spanning van de spaak of spaken aan de overzijde van de kant waarnaar de velg toe beweegt. Doe dit door de spaak tussen duim en wijsvinger heen en weer te bewegen.
Vergelijk de spanning met de overige spaken aan die zijde.
Is op de plek van de slag de spaakspanning losser dan bij de rest van het wiel? Zo nee, de spaken zitten niet los. Ga naar stap 4.
Draai de lossere spaken aan deze overzijde voorzichtig wat strakker door de nippel met de nippelspanner tegen de klok in te draaien. Begin met een kwart slagje voor elke losse spaak, of wat meer als ze echt los zitten. Ga hiermee door totdat de spaken dezelfde spanning hebben als alle spaken aan die zijde.
Ben je hiermee klaar beoordeel dan de slag door weer aan het wiel te draaien. Kijk hoe de velg beweegt ten opzichte van de tiewrap. Als je mazzel hebt is je velg direct weer recht of in ieder geval een heel stuk rechter. In stap 4 wordt uitgelegd hoe je de velg verder kan narichten. Haal hiervoor eerst je wasco of whitboardstift weg met remreiniger, breng de tiewrap naar de slag en teken een nieuwe markering af op het restant van de slag.

Stap 4

Er zit een slag in je wiel en dit is niet ontstaan door een of meerdere losgelopen spaken. Je velg heeft dan impact van buiten gekregen. Om je velg nu terug te brengen naar de oorspronkelijke stand moet je hem als het ware geforceerd weer op z’n plek zien te krijgen. Dit doe je door spaken strakker en losser te draaien. Let wel, er zit een grens aan wat kan en je moet voorkomen dat je er een hoogteslag in draait. Tot slot, een velg die geforceerd weer op z’n plek gericht wordt heeft een ongelijkmatig verdeelde spaakspanning tot gevolg. Hierdoor wordt het wiel minder sterk en neemt de kans op spaakbreuk toe alsook de kans op een nieuwe slag.

Basistheorie richten: Slag gaat naar rechts

Om een velg op de plek van de slag weer naar links te krijgen moet je de spaken aan de rechterkant losser draaien, oftewel minder spanning geven (nippelspanner met de klok mee draaien) en de spaken aan de linkerkant vaster draaien, oftewel meer spanning geven (nippelspanner tegen de klok in draaien). Draai de rechter en de linker spaak ongeveer even los of vast om te voorkomen dat er een hoogteslag in het wiel komt. Je heft links als het ware met rechts op. Hier komt het aspect gevoel om de hoek kijken. Deze methode zorgt ervoor dat je de eventuele schade beperkt. Soms is de slag zo hardnekkig, dat een hoogteslag niet te voorkomen is (je kunt spaken niet oneindig losser draaien, ze moeten een gezonde spanning houden, anders is je wiel krachtloos geworden).

Let op: Als de slag in je velg minimaal is (tot 3 millimeter uit het lood) moet je de helft, of minder, draaien dan wat hieronder is beschreven. De beschrijving gaat er vooral om principe van richten inzichtelijk te krijgen. Ook hier komt veel gevoel bij kijken. De ene velg en de ene soort slag reageert weer anders dan een ander soort velg of slag.

Wat moet je doen

Bij een slag naar links is alles vanzelfsprekend precies andersom.
Begin met draaien vanuit het hart van de slag, het punt waarop de slag het grootst is. Pak de middelste spaak en draai die losser met een halve slag.
Pak de tegenoverliggende aangrenzende twee spaken en draai die beide een kwartslag aan.
Is de slag langer dan de afstand/lengte van deze drie spaken? Ga dan verder met de aangrenzende spaken en draai de volgende twee spaken links en rechts 1/8e slag losser. Dit zijn de spaken aan de kant van het slag.
Is de slag nog langer? Draai dan de volgende aangrenzende twee spaken aan de andere zijde van het wiel 1/8e strakker.
Beoordeel het effect door te kijken waar de tiewrap de velg/de slag raakt. De slag zal kleiner geworden zijn.
Haal de markering weg met remreiniger en markeer opnieuw.
Ga net zo lang door tot je de velg bij de hartlijn hebt gekregen. Begin altijd met het middelste deel van de slag, oftewel de plek waar de slag het grootst is.
Begin altijd eerst met de ene kant los te draaien en dan de andere kant vast draaien. Naarmate de slag kleiner wordt hoef je minder aan te draaien.
Als je te ver hebt gedraaid, dan slaat de slag de andere kant op door. Het is dan zaak deels terug te draaien wat je als laatste gedaan hebt.
Stop als het vaster draaien niet meer met normale vingerkracht lukt en het losser draaien leidt tot echt voelbaar losse spaken.
Je velg is recht of zo recht als mogelijk, haal de markeringen weer weg en spring weer op je fiets.

Zit de slag in je voorwiel dan zijn een paar dingen anders:

Schijfremmen hebben bij een voorwiel ook een paraplu-effect door de positie van de schijf. Echter, het verschil in spanning tussen links en rechts is minder dan bij een achterwiel, omdat de mate van paraplu minder is, een schijf neemt immers minder ruimte in dan een cassette.

Bij v-brakes is een voorwiel symmetrisch gespaakt, links en rechts moeten spaken dezelfde spanning hebben.

Het lukt bij veel voorvorken niet om een tiewrap te bevestigen ter hoogte van de velg. Op die plek zit de vorkbrug en die loopt breed uit, waardoor een tiewrap wegglijdt. Je kunt dan van een nood een deugd maken door een eddingstift met een post-elastiek vast te klemmen. Je hebt dan een “voeler” en markeerstift in één. Schuif de eddingstift steeds verder naar de velg toe tijdens het richten.

We hopen je hiermee een beetje inzicht te hebben gegeven in de spannende wereld van het spaakspannen. Neem kleine stapjes en zorg dat je begrijpt wat er gebeurd, het beste pak je ook ruim de tijd om je de techniek eigen te maken. Veel succes en tot op de trails!

Dit artikel staat in het laatst gepubliceerde Magazine: UP/DOWN #3 2021. Deze kun je bestellen in de Soul Webshop. Ook is het blad beschikbaar in de Soul Kiosk App. Wil je voortaan geen nummer van je favoriete magazine meer missen? Word dan snel abonnee van UP/DOWN. Dan ontvang je alle nummers als eerste in je brievenbus en profiteer je van alle voordelen voor onze trouwe abonnees. Bovendien houd je ook meer tijd over voor je volgende tocht!

van