Werken onder spanning

Door mijn atechnische opvoeding en dito vader heb ik vanuit huis een bepaalde angst meegekregen voor alles wat ook maar een beetje naar techniek ruikt: ‘Blijf daar maar vanaf, laat dat over aan de vakman, et cetera’. Maar, mijn liefde voor mountainbiken overwon deze angst, ik moest immers zelf kunnen sleutelen aan mijn bike en daar hoort een bepaalde basiskennis bij. Door de jaren heen heb ik steeds meer geheimen der techniek eigen gemaakt. Op mijn to-dolijst stond nog een item: wielen spaken. En dat item kan ik binnenkort van mijn lijstje schrappen…

Grootmeester der Wielbouw Ernie Frieke van Bikeboosting biedt een cursus aan waarbij je onder zijn toeziend oog leert hoe je een wielset bouwt. Sterker nog, hoe je jouw eigen wielen spaakt. Nadat je je eigen set hebt gemaakt checkt Ernie deze grondig en ga je naar huis met je eigen wielen. Ik meldde me aan voor zijn cursus, hieronder lees je mijn bevindingen.

Bikeboosting

Onder de naam Bikeboosting bouwt Ernie al meer dan dertig jaar wielen, dit doet hij naast zijn werk als technisch docent. Hij heeft een prachtig atelier in zijn woning, voorzien van alles (en meer) wat je nodig hebt om strakke wielen te bouwen. Voor lange tijd was het enkel mogelijk bij Ernie een knappe set te bestellen, zonder kijkje in de keuken. Sinds een aantal jaar biedt Ernie geïnteresseerden aan om hun eigen wielset te maken en wielen te spaken. Hiervoor kun je bij Ernie de onderdelen aanschaffen en gebruikmaken van zijn atelier, gereedschap en wijsheid. Ook is er de optie om zelf losse onderdelen aan te schaffen, maar met de set die Ernie aanbiedt ben je goedkoper uit.

Nu stond er nog een review van de Hope Enduro-wielen op het programma en omdat we graag efficiënt te werk gaan bestellen we bij Hope geen complete wielset, maar losse naven, spaken en velgen. Maar… hoeveel spaaks velgen, welke spaaklengte, wat voor nippels wil ik? Boost-frame of niet? Snelspanner of steekas, welke diameter? Welke velgbreedte en hoogte kies je, ga je voor lichtgewicht of hufterproof? We kiezen uiteindelijk een Hope Enduro 29’er set met 23 millimeter brede velgen voor de Nederlandse trails.

Eindhoven

Op een zaterdagmorgen bellen we aan bij Ernie in Eindhoven. Met een kop koffie aan de keukentafel geeft Ernie uitleg over de inhoud van de dag en samen met zes andere wielbouwers-in-spe gaan we aan de slag. Elke deelnemer heeft een persoonlijke reden deel te nemen, variërend van fietsenmaker tot ‘gewoon voor de leuk’.

Elke deelnemer krijgt een werkplek toegewezen met daarop een velg, spaken, nippels en een naaf. Het doel van vandaag is het leren bouwen van mijn voorwiel. Het achterwiel ga ik thuis solo proberen te spaken, waarover je in het volgende issue kunt lezen. De andere cursisten maken tijdens de cursus zelf het achterwiel, Ernie heeft het voorwiel reeds gemaakt, zodat iedereen aan het einde van de dag naar huis gaat met een complete set. Ernie werkt heel methodisch, door zijn achtergrond als docent weet hij goed uit te leggen waarom dingen werken zoals ze werken, waardoor de materie ook goed blijft hangen. Want wielbouwen is meer dan simpelweg stappen volgen. Bij wielbouwen moet je een klein beetje inzicht krijgen in de verschillende krachten die op een wiel staan.

Aan de slag

De meeste deelnemers willen direct aan de slag, maar Ernie staat erop dat we eerst even kijken en luisteren, zodat we begrijpen wat we straks gaan doen. Maar dan mogen we aan de slag met de eerst stap: spaak door de naaf en deze met een nippel aan de velg schroeven. Na een paar spaken verschijnt er een dikke grijns op mijn gezicht: ik ben een wiel aan het bouwen!

De eerste spaken zijn vrij rechttoe rechtaan, maar hoe verder we komen in het proces, hoe complexer het wordt om het juiste patroon aan te houden. Tegelijkertijd lijkt hetgeen ik aan het maken ben steeds meer op een wiel. Nadat ik ook de laatste nippel aandraai is het wiel in elkaar gezet. Met losse spaken weliswaar, maar toch een wiel.

Spanning opbouwen

Tijd voor de volgende fase, de spaken op spanning brengen. We starten door met een schroeftol en een speciaal bitje de nippels aan te draaien; op deze manier zitten straks alle spaken op exact dezelfde lengte. Nu komt de spaakspanningsmeter erbij, een apparaat waarmee je de spanning meet die op een spaak staat, denk maar aan de spanning op bijvoorbeeld een gitaarsnaar.

Doordat een velg vanuit de as gecentreerd staat, dus in het midden van je vork of achterbrug en juist uit het midden als je naar de naaf kijkt, staan de linker- en rechterspaken niet onder dezelfde hoek. Met de maximale spaakspanning in het achterhoofd is het nu de bedoeling de spaken steeds meer op spanning te brengen. Belangrijk hierbij is dat we steeds een volledige ronde maken en geen spaken overslaan. Het aanspannen doen we nu handmatig met een spaakspanner. Meten, draaien, meten, draaien. Per ronde staat het wiel strakker en beter gecentreerd, wat we continu controleren met een boog. Elk rondje komen we dichter bij het eindresultaat en beginnen de marges kleiner te worden, tot we ons aan het verliezen zijn in micrometers. Tijd voor een bakkie.