Mountainbiken in Iraaks Koerdistan
Het Koerdische deel van Irak kenmerkt zich door rauwe bergtoppen en wilde natuur: op papier maakt dit het tot een onontdekt mountainbikeparadijs. Maar al het geweld dan? Is ons onschuldig vermaak mogelijk op een plek met zo’n gewelddadige recente geschiedenis? Tijd om poolshoogte te nemen en met eigen ogen te zien wat de (on)-mogelijkheden zijn.
De eerste trail die we rijden in Koerdistan, blijkt helemaal geen trail te zijn. We zijn tegen de flanken van Bradost Mountain op gekropen, een meer dan tweeduizend meter hoog brok wit kalksteen in het noorden van Irak. We zoeken een herderspaadje in een ondiepe vallei aan de zuidwestelijke flank van de piek. Maar als we de vallei betreden, vinden we alleen gras tot onze middel en een zee van rode en witte bloemen, met hier en daar (te) goed verstopte rotsen. Als we na een paar honderd meter tot stilstand komen, borrelen zorgen in ons op. Om hier te komen hebben we de negatieve reisadviezen genegeerd, evenals de waarschuwingen van bezorgde familieleden om niet naar een regio te gaan die bijna synoniem is met oorlog en geweld. Als het biken niet beter wordt dan dit, gaan we twijfelen aan onze beslissing om deze kant op te komen.
Lastig
We wisten dat biken in Irak lastig zou zijn, maar voor alle duidelijkheid: Iraaks Koerdistan is niet het land van de bermbommen en onthoofdingen die de rest van de regio hebben gekarakteriseerd. Dit semi-autonome gebied in het noordoosten van Irak is geografisch en cultureel gescheiden van de rest van het land. Het is een berggebied dat – met steile pieken en wilde rivieren – meer weg heeft van Alaska dan van uitgestrekte olievelden in de woestijn, waar Irak de meeste mensen aan doet denken. Het is de woonplaats van 5,8 miljoen van de naar schatting veertig miljoen Koerden ter wereld, een stateloos volk in de grensgebieden van Irak, Iran, Syrië en Turkije. Te midden van alle beladenheid blijkt het gebied relatief veilig, mede dankzij de alliantie van de Koerden met coalitietroepen tijdens en na de Amerikaanse invasie in 2003. De grens met de rest van het land is zwaarbewaakt en Koerdistan heeft zijn eigen, goed opgeleide veiligheidstroepen, de Peshmerga. Hierdoor is het gebied relatief ongevoelig gebleven voor het geweld dat de rest van Irak plaagt.
Expeditie
Die veiligheid heeft gezorgd voor het ontluiken van toerisme, met bezoekersaantallen die vorig jaar met 47 procent zijn toegenomen tot meer dan drie miljoen. Het merendeel daarvan bestaat uit Irakezen uit de zuidelijke en centrale provincies van Irak. En van over de grens met Iran. Maar er is ook een beginnende toerisme sector die zich richt op onverschrokken westerlingen. Dat is de reden waarom we hier zijn, als onderdeel van een expeditie onder leiding van de Engelsman Tom Bodkin, wier reisorganisatie Secret Compass gespecialiseerd is in moeilijk bereikbare en vaak gevaarlijke bestemmingen.
Al bijna tien jaar organiseert hij expedities naar de top van Mt. Halgurd, de hoogst beklimbare piek van Irak. Nu is Tom benieuwd of hij genoeg goede trails kan vinden voor een jaarlijkse mountainbike-trip. Hij heeft een klein groepje bikers meegenomen – twee Amerikanen, twee Canadezen en twee Britten – om tien dagen lang eens rond te kijken in Koerdistan.
Eerste sporen
Hier op Bradost Mountain is het landschap prachtig, met weidse uitzichten over een rotsachtige helling. Het biken vereist veel balans over bewegende keien en vergt evenzoveel concentratie. 3,5 kilometer afdalen kost ons meer dan een uur en onderaan delen we high fives uit om te vieren dat al onze wielen nog heel zijn. We vinden een grot ter grootte van een voetbalveld, waar we kunnen lunchen onder enorme stalactieten en stalagmieten. Er zijn dan wel geen mountainbiketrails, maar we zijn uiterst tevreden met het overweldigende landschap en de wetenschap dat we hier hoogstwaarschijnlijk de allereerste mountainbikesporen ooit hebben gemaakt.
De volgende dag rijden we met de auto over een slingerende asfaltweg twee uur naar het westen, twee bergpassen over naar de stad Choman. Dit is het startpunt voor Mount Halgurd. Het plan is om zo ver mogelijk naar boven te rijden en dan verder op zoek te gaan naar begaanbare wandelpaden. Op zo’n 2300 meter hoogte versperren enkele voorjaarssneeuwbanken de onverharde weg. We parkeren en maken ons gereed. Terwijl onze Koerdische gids, Rekan Rasool, thee zet, spurten twee Koerden in een oude Mazda 626 de berg op. De twee mannen, Tahir Bayb en Zrar Shekha, zijn traditioneel Koerdisch gekleed – vest, geruite hoofddoek, geplooide pantalons en ingewikkeld gebonden sjerpen. Ze roken sigaretten alsof hun leven ervan afhangt en zijn net zo nieuwsgierig naar onze fietsen als wij naar de drie kwartels die ze bij zich hebben. Ze gebruiken de vogels om meer kwartels te lokken en te vangen, die ze dan voor twintig dollar per stuk op de markt kunnen verkopen.
We drinken samen thee en voordat ze over de bergrug verdwijnen, wensen de mannen ons veel geluk en drukken ons op het hart om goed uit te kijken voor mijnen. Landmijnen uit de oorlog tussen Iran en Irak in de jaren tachtig liggen nog steeds verspreid over dit grensmassief, waardoor het ontdekken ervan lastig is. De lokale bevolking kent meestal de veilige plekken – we passeren een eenvoudig routebord waarop in het rood en met doodshoofdsymbolen de no-go zones staan aangegeven. Maar de mijnen zijn voortdurend in beweging als gevolg van regen en smeltende sneeuw. Vorig jaar vond Rekan een mijn op honderd meter van waar we geparkeerd staan. Hij toont me een granaatscherf die zich in de zijkant van zijn Kia SUV boorde, toen de lokale bevolking de mijn onschadelijk maakte door het met een geweer te beschieten.
Vanaf de plek waar we theedrinken, kijken we uit op een hanenkam van besneeuwde bergtoppen die de hele horizon vult, waarvan Rekan zegt dat het onaangeroerd is. “Overal eerste beklimmingen en eerste afdalingen,” zegt hij, “zolang je maar weet waar je naartoe gaat…”
Bergen in plaats van olie
Rekan is tussenpersoon voor het Amerikaanse consulaat in Erbil, maar heeft een tweede baantje als buitensportgids, omdat hij dol is op hiken en kamperen. Hij leidt een buitensportvereniging voor Koerden, ‘Rock Ur Bones’, die meer dan achtduizend leden telt en heeft een eigen bedrijf. Rekan bezit een arsenaal aan 29’er mountainbikes en voldoende kampeerspullen voor Halgurd-expedities, heeft plannen met kajaks, klimuitrusting en zelfs een schip voor tochten op het Dukanmeer. Onze gids ziet de bergen als een grote, onaangeroerde bron van inkomsten voor Koerdistan. “Iedereen denkt alleen aan olie of oorlog als ze aan Irak denken. Maar ze zouden van gedachten veranderen als ze dit konden zien”, zegt hij, gebarend naar de reeks pieken die voor ons liggen. Natuurlijk zijn er rond deze heuvels de complicerende factoren van incidentele luchtaanvallen vanuit Turkije en Iran, evenals een recalcitrante Iraakse regering die Koerdistans verzoek om onafhankelijkheid pertinent afwijst. Maar dat doet niets af aan het enorme potentieel van deze plek.
Na de thee rijden we de weg op, die wordt geflankeerd door sneeuwvelden en de driehoekige, bruinstalen mijnmarkeringen. Niemand heeft veel zin zich buiten de jeep- tracks te wagen. Ook deze ochtend voelt tot op heden als een gemiste kans totdat, terwijl we al op de weg terug naar de stad zijn, een local op een motor de weg op springt vanaf een bijna onzichtbaar stuk singletrack. We gaan op onderzoek uit en vinden een singletrack die zo steil recht omhoog gaat dat we niet meer dan enkele tientallen meters achter elkaar in het zadel kunnen blijven. Het brengt ons naar een vijf kilometer lange afdaling, die zowel steil als prachtig is, met kickers, drops en flowy slaloms.
We ontmoeten een groepje jonge locals op motorfietsen, allemaal met een eigen interpretatie van de indrukwekkende, helm-achtige bouffante haarstijl die populair is onder de mannen in dit land. Ze spreken weinig Engels, maar we vermoeden dat zij het zijn geweest die deze trails hebben ingesleten met hun 125cc-motoren. Het zijn heftige trails, zelfs op moderne fully-mountainbikes. We zijn zwaar onder de indruk van deze jonge gasten: nette broeken, leren schoenen en in veel gevallen een sigaret tussen de lippen… terwijl ze op wegmotoren met gladde banden over deze trails raggen. Er komen er steeds meer, gevolgd door een roedel jongere broertjes. We nemen samen selfies en worden vrienden op Facebook. Het biken hier is het beste dat we tot nu toe zijn tegengekomen, maar het is de interactie met deze jongens die onvergetelijk is. Net als wij houden deze jonge Irakezen van trails bouwen om er hun tweewielers overheen te jagen, er foto’s van te maken en dan lang na te praten.
Als de zon ondergaat stormen we met z’n allen juichend nog een keer de trail af: fietsen, motorfietsen, sprintende kinderen en af en toe een verdwaalde geit. Zelfs op deze snelheid geven de perfecte kuiven van de jongens geen krimp.
Onverwacht
De volgende dagen ontvouwen zich meer onverwachte rijervaringen. We kamperen in de smaragdgroene Asumarah-vallei, waar we een dertig meter lange, met korstmossen begroeide waterval afdalen. Om vervolgens, na zwetend enkele kilometers een overwoekerde rivierbedding te hebben gevolgd, af te koelen in kristalheldere waterpoelen van smeltwater. Ook de Rawanduz-kloof staat op het programma, volgens Rekan een van de mooiste trails van Koerdistan, maar het gras is er zo hoog en de hitte zo intens, dat we voornamelijk hiken met de fietsen op onze schouders, totdat we duizelig worden van de vochtigheid.
Tegen de tijd dat we het opgeven, is de zon over de kalkstenen rand van de enorme kloof geklommen. We liggen uitgeteld in de schaduw, op het door de Azadi-rivier uitgesleten plateau, met onder ons een maalstroom van schuimende chocolademelk.
Die middag hiken we de noordwestelijke helling van Safin Mountain op, een dichtbegroeide muur van blauw kalksteen met een drop-in die zo sketchy is dat een kidnapping nog aantrekkelijker lijkt.
Met uitzondering van de motorpaden in Halgurd, is vrijwel elk pad dat we in Koerdistan vinden te steil om op te fietsen, groener dan een alpenweide en met de flow van een rivierbedding met kanonskogel-achtige keien. Koerdistan heeft rij-potentieel zoals Alaska ski-potentieel heeft: het terrein is monumentaal en eindeloos, maar de lastige toegang en het uitdagende terrein maken het voor de meesten te intimiderend. “Ik denk niet dat je klanten hierheen kunt brengen”, zegt Tom over Safin Mountain. “Althans, dat zou je kunnen doen, maar alleen als je oké bent met ongelukkige klanten.” En toch is onze groep lyrisch over de ervaring. Waar ter wereld zou een voorbijganger naar je toe komen – als je na de rit wat staat na te praten – en je een zak walnoten en versgebakken flatbread aanbiedt?
En waar nodigen mensen een groep wildvreemde, smerige mountainbikers uit voor een maaltijd en een overnachting? Hoewel de meeste mensen Iraaks Koerdistan te licht ontvlambaar zullen vinden om te bezoeken, ervoeren wij het als warm, uitnodigend en veilig. Maar ook gedomineerd door de realiteit van leven in de schaduw van Irak. “Reizen naar plaatsen waar we bang voor zijn, doet je beseffen dat mensen overal hetzelfde zijn, net als jij en ik,” zegt Tom. Koerdistan en haar bergen lonken, het feit dat de meeste mensen er niet heen gaan, wil nog niet zeggen dat het geen reis waard is.
Op de top van Safin Mountain keren we onze fietsen in de richting van de auto en scheuren de vallei door. Het pad is een eindeloze, snelle achtbaan bestaande uit het al dan niet ontwijken van rotsblokken. Het is een wilde afdaling, snel en uiterst bevredigend op sommige stukken, maar met plotselinge, onverwachte obstakels halverwege een bocht. Zoals deze hele reis door Koerdistan het geval is, weet je nooit waar het pad naartoe gaat. We rammen door bochten, houden ons stuur stevig vast en houden vol, terwijl we ons afvragen hoe lang deze rit nog kan duren.
Tekst: Aaron Gulley foto’s: Dan Millner
Voor meer mountainbike nieuws, Tips & Tricks, leesvoer en de laatste magazines kijk op Ridersguide.nl. Wil je altijd up-to-date blijven? Klik dan nu hier en word abonnee van Up/Down en volg ons op Facebook en Instagram!