Route: Alblasserwaard

In den beginne was de aarde woest en ledig en over hoe het daarna verder ging, zijn de meningen verdeeld. In de schrijven veel mensen het bestaan van de aarde toe aan de hand van God. Maar los van die discussie staat het buiten kijf dat er ook voldoende mensenhanden aan te pas gekomen zijn om dit gebied bewoonbaar te maken. Het begon echter met de wind die in de periode na de laatste ijstijd het gebied met zand bedekte en een fundament legde voor wat uiteindelijk de Alblasserwaard zou vormen. Een ontwikkeling van duizenden jaren met een laaggelegen veenweidegebied vol koeien, weilanden, molens, boerderijen en dorpen als resultaat. Eén element is in die duizenden jaren echter altijd gebleven: de wind.

tekst: Joost-Jan Kool foto’s: Wouter Roosenboom

Mijn ouders hebben me altijd geleerd dat je niet alles voor jezelf moet houden, maar een ander ook wat moet gunnen. Een mooi gebied om te fietsen bijvoorbeeld. Want dat is wat ik met dit stuk ga doen; u deelgenoot maken van de streek waar ik al zo vaak heb gefietst, maar waar ik telkens weer wordt verrast. Gewoon omdat het hier zo vreselijk mooi is en het gebied zoveel verschillende gezichten kent. Tuurlijk, u kent de Alblasserwaard vast van de Molentocht en anders wel als vast onderdeel van de zogenaamde Bible belt. Maar alleen daarmee wordt de Alblasserwaard tekort gedaan. Het is namelijk een heerlijk gebied om te fietsen. En ook nog eens 100% stoplichtvrij. Een laag gemiddelde is hier alleen te wijten aan de vorm van de dag. Of aan de wind die de benen verzuurt en het lichaam sloopt.

Samen met een collega-wielrenner vertrek ik vanuit Lexmond, een dorp helemaal in het oosten van de Alblasserwaard. En terwijl we weg fietsen en naar de hemel staren, weten we dat het zo’n dag gaat worden waarop de jongens van de mannen gescheiden gaan worden. Een straffe wind uit het westen, flarden regen en af en toe een zonnestraal die door het loodgrijze wolkendek heen weet te prikken. Een decor als van een voorjaarskoers in Vlaanderen. Dokkeren, stoempen en vechten tegen de elementen. Alleen staan we niet op de Grote Markt in Brugge, maar bij het toeristisch overstappunt (TOP) op een verlaten parkeerplaats in Lexmond. Om onszelf nog enigszins te sparen, besluiten we het eerste deel van de route, waar we wind tegen zullen hebben, niet langs rivier De Lek af te leggen, maar door de iets meer beschutte zuidkant van de streek. Zelfkastijding heeft tenslotte zijn grenzen.

Weg

Napoleon deed meer dan oorlog voeren alleen. Een wegennetwerk aanleggen bijvoorbeeld waarmee de grote plaatsen uit die periode met elkaar werden verbonden. Ze vormden de snelwegen van de 19e eeuw. Over zo’n weg, Lakerveld, gaat het eerste deel van onze route. Ooit was ze onderdeel van de oude verbindingsweg Parijs-Amsterdam. Nu verbindt ze Lexmond en Meerkerk, het dorp waar de eerder genoemde Napoleon volgens de overlevering een nacht doorgebracht zou hebben.

We zijn duidelijk nog aan de rand van de Alblasserwaard. Het landschap is hier nog niet zo weids, de A27 snijdt als een lelijke streep door het land en grotere plaatsen als Gorinchem en Vianen liggen binnen handbereik. Pas als we net buiten Meerkerk de A27 oversteken, strekken de polders zich groen en weids voor ons uit. We fietsen richting het dorpje Noordeloos. Een streep is een streep zou je zeggen. Dat is slechts ten dele waar. Neem bijvoorbeeld de streep die midden in Noordeloos recht voor café ‘t Zwarte Paard over de weg is getrokken. Het is een streep met een diepere lading, omdat ze symbool staat voor de liefde van de Alblasserwaard voor de wielersport.Een keer per jaar denderen hier de renners door de straten, strijdend voor de winst, de bloemen en een ereronde in een cabrio.

En dan is er ook nog eens de Arno Wallaard Memorial, een klassieker vernoemt naar de veel te jong overleden Noordelose profwielrenner Arno Wallaard. Bijna 200 kilometer polderkoers. Waaiers, stoempen, afzien en een klein peloton dat afgedraaid de finish bereikt. Geïnspireerd door deze liefde, uitgedrukt in een eenvoudige witte streep voor het café, fietsen we verder. Bij Noordeloos begint het riviertje de Giessen. In koude winters vormt ze het decor van Anton Pieck-achtige taferelen. Maar niet alleen bevroren is de Giessen mooi. Wonen is hier in trek en zoals iedereen wel weet doet dat iets met de prijzen. Een basaal economisch principe dat er toe geleid heeft dat je af en toe het gevoel krijgt langs een soort van goudkust te fietsen. Of een openluchtmuseum. Schitterende boerderijen en schilderachtige plekjes te over. We volgen het water om via Giessenburg in het bijzonder pittoreske Giessen-Oudekerk uit te komen. Hier staan we voor een keuze: linksaf slaan richting Hardinxveld- Giessendam, waar de Betuwelijn en de vooruitgeschoven posten van de Drechtsteden duidelijk maken dat de zuidwestgrens van de Alblasserwaard is bereikt. Of rechtsaf de polder in waar een kaarsrechte ruilverkavelingsweg ons in buurtschap Vuilendam zal brengen. Het wordt de polder en opeens zijn er geen dorpjes, boerderijen of protserige huizen meer om ons te beschermen tegen de elementen. Kaarsrechte wegen, weilanden, sloten en koeien. Een heerlijke eenvoud. Aangekomen op de Vuilendam moeten we opnieuw kiezen; linksaf slaan om ons langs de Graafstroom, ook al zo’n bekende watergang uit de Molentocht, opnieuw te laven aan schitterende boerderijen en vriendelijke dorpjes als Molenaarsgraaf, Bleskensgraaf en Oud-Alblas of rechtdoor fietsen en nog dieper de polder induiken. We hebben behoefte aan ruimte en fietsen rechtdoor.

Wind Wind

een onzichtbare, maar niet te negeren kracht. Jan Jansen beweerde ooit dat Nederlandse wielrenners goed kunnen klimmen, omdat tegen de wind in fietsen lijkt op het beklimmen van een col. Nu we hier onder in de beugel, volle bak tegen de wind in beuken, lijkt die uitspraak minder absurd dan ik hem op het moment van lezen vond. Over bergen gesproken: we naderen het hoogste punt van de Alblasserwaard: De Donk. Een berg, of liever gezegd een duin van wel 4,7 meter hoog opgeworpen door het zand uit de eerste alinea van dit verhaal. En als de weg omhoog loopt, al is het nog zo minimaal, maakt dat de haan in elke wielrenner wakker. Zij aan zij sprinten we het beklinkerde hellinkje op. Het is te kort om een verschil te maken.

Veel fantasie heb je hier niet nodig om een in de bagger ploeterende pionier het landschap in te trekken. Op deze donk vonden ze bescherming tegen het altijd dreigende water. Net als de Cisterciënzer Zusters die hier tot aan de reformatie woonden. Ze maakten onderdeel uit van een orde die soberheid hoog in het vaandel had staan. Ze waren hier nog altijd prima op hun plek geweest. Een sober, maar tegelijkertijd schitterend land. We bevinden ons nu echt in het hart van de Alblasserwaard en alles wat hier groeit, lijkt zich aangepast te hebben aan de wind. Buigzaam en flexibel. Riet, gras en wilgentenen. Af en toe regent het. Net niet hard genoeg om doorweekt van te raken. Soms breekt de zon heel even door. In de verte worden de molens van Kinderdijk zichtbaar. Een geweldig samenspel van beelden, stilte en steeds veranderende elementen.

We rijden nu dwars door een natuurgebied en zetten koers richting de dijk die het achterliggende land tegen de Lek beschermd en de noordkant van de streek vormt. Hier aan het water laat de Alblasserwaard zich weer van een andere kant zien. Voor ons kronkelt de Lek, we zien boten, een jachthaven en in de verte is nog net de skyline van de regio Rotterdam te zien. De wind heeft hier vrij spel, maar omdat ze in de goede richting blaast, lees in onze rug, wordt het vanaf nu knallen op de grote plaat. En voorlopig blijft dat zo, want we gaan de dijk helemaal volgen tot aan Lexmond, het startpunt van onze route.

Water

Waar water is, worden grenzen getrokken. En waar grenzen worden getrokken, wordt oorlog gevoerd. Althans, daar was in vroegere tijden vaak sprake van in dit gebied. Het zorgde ervoor dat het plaatsje Nieuwpoort, dat in de middeleeuwen op een strategische plaats tussen Holland en Sticht Utrecht lag, in 1283 stadsrechten kreeg. Al moet het begrip stad, vanuit een hedendaagse perspectief, met een flinke korrel zout worden genomen. Maar hoe klein dan ook; het is echt een piepklein ministadje met statige huizen, een stadswal en een terras. Dat laatste spreekt ons op dit moment het meeste aan; er zijn namelijk niet heel veel plekken in de Alblasserwaard waar je eens lekker kunt stoppen voor een bak koffie of een punt appelgebak. ‘Vooral op zondag niet, dan is hier alles dicht’, zegt de uitbaatster van Eetcafé de Dam midden in Nieuwpoort. ‘Maar wij zijn gewoon open, zet dat maar in je stukkie.’ De koffie die volgt is uitstekend. Appelgebak slaan we over. Zo heel ver is het niet meer naar huis en we blijven tenslotte wielrenners met een lichte obsessie voor ons gewicht.

Vanaf nu gaat het snel. We passeren nog een aantal dijkdorpen als Langerak, Tienhoven en Ameide, waar statige herenhuizen herinneren aan een bloeiende handelsperiode, en rijden dan in een rechte streep door naar startplaats Lexmond. Vooral het laatste deel valt op dat het landschap meer variatie kent dan diep in de Alblasserwaard. Niet alleen groene weiden, maar ook aan de natuur teruggegeven uiterwaarden en uitgestrekte boomgaarden. Dat laatste is het resultaat van de rivierklei die eeuwenlang in het aangrenzende gebied is afgezet. Weer laat de Alblasserwaard een ander gezicht zien. Een van de velen.

Even later zijn we weer terug op de plek waar we onze tocht zijn begonnen. Ondanks, of misschien wel dankzij, het wisselvallige weer hebben we genoten. En dan te bedenken dat we met deze route nog maar een beperkt deel van de Alblasserwaard hebben gefietst. De mogelijkheden om hier een dag heerlijk te komen fietsen zijn eindeloos. Voorwaarde is echter wel dat u het niet vervelend vindt dat er niet heel veel plaatsen zijn waar u voor een terras kunt stoppen. Maar goed, daar houden echte wielrenners toch al niet van en.. dat is misschien nog wel de belangrijkste voorwaarde; u moet geen hekel hebben aan wind. Als dat beide niet het geval is, weet ik zeker dat u hier met heel veel plezier zult fietsen. En misschien komen we elkaar nog wel eens tegen.

Download hier het GPX bestand van Alblasserwaard*

*Wij hebben helaas geen GPX-bestand van de hierboven beschreven route, wel hebben wij een vergelijkbare opgezocht in de buurt. Deze is hierboven te downloaden.