Surfersoor
Surfersoor. Het klinkt als een of andere coole nieuwe feature (‘heb jij de laatste surfersoor al? Nu met bluetooth en ingebouwde GPS!’) Maar helaas is de waarheid een stuk grimmiger. Wat is het, hoe krijg je het, hoe kom je ervan af, en beter nog: hoe voorkom je het? Wij gingen op onderzoek uit.
Credits: Woord Mart Kuperij // Beeld Tim Hoeltkötter, Ryan Taylor/Red Bull Content Pool, Christian Black, Sebastiaan Heitkamp
Stumpers, dacht ik vaak als ik iemand met een paar felgekleurde oordoppen en zo’n touwtje achter zijn nek zag windsurfen. Ik moest er stiekem een beetje om lachen, toch een beetje het luie oog – inclusief lapje – van de watersport. Maar nu steeds meer mensen in mijn omgeving er last van hebben of zelfs geopereerd moeten worden, begin ik me toch achter de oren te krabben. Wie is hier nou eigenlijk de stumper?
Door sterk verbeterde wetsuits kunnen we langer en bij koudere temperaturen het water op. Fantastisch natuurlijk, maar die extra blootstelling aan de elementen heeft ook negatieve bijwerkingen. Surfersoor is een aandoening waarbij de gehoorgang onder invloed van koud water en wind langzaam dichtgroeit. De gehoorgang is gemaakt van de verbindingen van een paar botten van de schedel. Bij blootstelling aan koud water kan dit bot benige knobbels gaan maken. De medische term hiervoor is exostose, wat zoiets betekent als ‘gladde benige woekering’. In principe kun je prima leven met een paar van deze ‘benige knobbeltjes’ in je oor, maar als je er te veel van krijgt, kan het zijn dat vuil en water erachter blijft zitten, wat de kans op oorontsteking vergroot. Als je heel veel, en grote knobbeltjes krijgt, kan de weg naar het trommelvlies zelfs afgesloten raken, met gehoorverlies als gevolg. Surfersoor (exostose) is een goedaardige aandoening en dus niet levensbedreigend. Met de juiste leefadviezen (zie kader) kun je zelfs als je het hebt in veel gevallen prima door surfen. Helaas blijft niet iedereen symptoomvrij. Als je pech hebt, heb je vaak verstopte oren, steeds terugkerende gehoorgangontstekingen en soms zelfs gehoorverlies.
Hoe kun je een surfersoor voorkomen?
Surfersoor is een aandoening die geleidelijk ontstaat, afhankelijk van de frequentie en duur van de activiteit. Meer uren op het water betekent een grotere kans dat je er last van krijgt, al lijkt aanleg ook een rol te spelen: er zijn ook mensen die er nooit last van zullen krijgen. Meestal merk je pas na een jaar of vijf dat er wat aan de hand is. Onderzoeken hebben aangetoond dat mensen die in koud water surfen (Europa!) veel meer last hebben van exostosen dan mensen in warmere klimaten. Een Amerikaanse studie wees uit dat golfsurfers op een spot in Amerika met overwegend wind van rechts, meer last van surfersoor hadden aan hun rechteroor, vanwege het wachten in de lineup met de neus naar de aankomende golven. Als de theorie is dat je van kou een dichte gehoorgang krijgt, is de logische andere theorie dat als je je oren warm houdt tijdens het surfen, je nergens last van zult hebben. Een cap, oordoppen, die fluorescerende neopreen hoofdband die je vond tussen je vaders oude windsurfspullen… in principe is alles wat ervoor zorgt dat er geen koud water in je oren komt nuttig om surfersoor te voorkomen.
Voordat je nu zomaar allemaal dingen in je oor gaat steken even een stukje oorkunde. De menselijke gehoorgang bestaat uit twee delen: de kraakbenige gehoorgang en de binnenste gehoorgang. De kraakbenige gehoorgang is het stukje waar je je vinger in kan steken (je zit met je vinger in je oor hè? Toe maar, check maar even). Dit gedeelte is omgeven door kraakbeen en voelt een beetje flexibel. De huid over dit kraakbeen is mooi dik en gaat niet zo snel kapot. Zodra je iets verder gaat, voel je dat je tegen iets benigs aankomt. Dit is de binnenste gehoorgang, die ongeveer tweederdedeel van de totale lengte in beslag neemt, en leidt naar het trommelvlies. Dit smalle buisje bestaat uit bot met daarover een dun huidlaagje. Het is dit bot dat kan gaan groeien onder invloed van kou. Belangrijk om te weten is dat de huid van dit buisje extreem gevoelig en fragiel is. Als je hier aankomt is de huid in een mum van tijd kapot, waardoor je vatbaarder bent voor ontstekingen. De minuscule gaatjes die kunnen ontstaan als je in deze binnenste gehoorgang komt vormen namelijk een perfecte ingang voor bacteriën, die weer een oorontsteking kunnen veroorzaken. Om ervoor te zorgen dat je oren warm en droog blijven, is het dus handig om iets over (neopreen cap, muts, hoofdband) of in je oor te stoppen, maar – en dit mag best nog een keer extra worden benadrukt – niet verder dan de kraakbenige gehoorgang.
Terminologie
Surfersoor komt voor bij verschillende watersporten. Iedereen die vaak in of op het water is (vooral in koude omstandigheden), kan er last van krijgen. Een aandoening die vaak met surfersoor verward wordt is het zwemmersoor. Zwemmersoor staat ook wel bekend onder de naam zomeroor of otitis externa en is in de praktijk niet veel anders dan een gehoorgangontsteking. Mensen met surfersoor hebben een grotere kans op een gehoorgangontsteking, omdat ze door de benige knobbels makkelijker verstoppingen en ontstekingen van de gehoorgang kunnen krijgen. Maar je hoeft geen exostosen te hebben om zo’n ontsteking te krijgen.
Trommelvliesperforatie
Nog een reden waarom oordoppen goed zijn voor windsurfers: ze voorkomen trommelvliesperforatie bij een harde val op het water. Afgezien van het feit dat een geperforeerd trommelvlies erg pijnlijk is, kan het ook nog eens supergevaarlijk zijn. Als je water achter je trommelvlies krijgt wordt je evenwichtsorgaan geprikkeld, waardoor je compleet gedesoriënteerd kunt raken. Als dit op het water gebeurt kunnen de gevolgen desastreus zijn, tot verdrinken aan toe. Oordoppen kunnen dit voorkomen.
App
Wil je weten hoe oud jouw ‘surforen’ zijn? Reken het uit met de Surf Years Calc van Surfing Medicine International, gratis beschikbaar in de appstore.
Oordoppen
De meeste windsurfers dragen geen oordopjes. En dat is ook niet zo gek. Zeker in het verleden waren oordoppen geen pretje om te dragen, je hoorde slechter en met een beetje pech werd ook je evenwicht en coördinatie nog verstoord. Daarbij komt: welk merk je ook koopt, je moet ze meenemen, indoen, niet verliezen, en ook nog schoonhouden. Makkelijk is anders.
Gelukkig zijn de huidige kwaliteitsoordoppen allang niet meer de botte herriestoppers van voorheen. Ze hebben een betere pasvorm en zijn vaak voorzien van membraan dat water tegenhoudt, maar geluid door. Je kunt dus gewoon blijven communiceren, de motoriek en het evenwicht worden zo min mogelijk verstoord.
Je kunt oordoppen grofweg onderverdelen in drie categorieën: kneedbare oordoppen, fabrieksdoppen met vorm en op maat gemaakte doppen.
Kneedbare oordoppen zijn de siliconen gevallen die je op je nachtkastje vindt in de betere hotels, ook wel herriestoppers. Ze houden water uit je oor, maar geluid ook, en je raakt ze makkelijk kwijt, niet optimaal dus voor surfen. Tevens is het zo dat bij koud water deze siliconen soms wat brokkelig worden en er stukjes achterblijven in je gehoorgang.
De voorgevormde fabrieksdoppen zijn er in allerlei soorten en maten, vaak voorzien van membraan dat ervoor zorgt dat water buiten blijft, maar geluid gewoon zijn weg naar je trommelvlies kan vinden. Omdat we liever geen doppen willen die ver de gehoorgang in gaan, valt het merendeel al gelijk af. Wat overblijft zijn Doc’s Pro Plugs en SurfEars. Beide doppen zijn specifiek ontworpen voor surfers, voorzien van leash zodat je ze niet kwijtraakt en voorzien van membraan.
Het summum blijven de op maat gemaakte doppen. Zoals de naam al zegt zijn deze oordoppen specifiek ontworpen voor jouw oren. De doppen sluiten naadloos aan op je oor en houden het water buiten. Een goede aanbieder van deze doppen is Surfplugs.co.uk.
Dr. Tan’s tips
Hoe onderhoud je je oren zonder risico?
Je onderhoudt je oren het beste door helemaal niks te doen! Oorsmeer heeft een functie: bacteriën houden er niet van. Het vormt dus een natuurlijke bescherming. Hoe meer je je oren schoonmaakt, hoe meer natuurlijke bescherming je weghaalt (en hoe meer oorsmeer er weer moet worden aangemaakt)! Daarnaast is er kans dat je bij het schoonmaken kleine beschadigingen in de huid maakt, die juist een oorontsteking tot gevolg kunnen hebben. Niet in de gehoorgang komen dus!
Oordruppels
Als je vaak last van oorontsteking hebt en je gaat op surftrip, haal dan voor vertrek alvast een flesje oordruppels bij je huisarts. Je kunt ze maar beter bij je hebben; ook als je oordoppen draagt kun je ontstekingen krijgen, zeker in warme omstandigheden.
Kinderdoppen
Hoewel de meerderheid van mensen met surfersoor halverwege de 30 tot eind 40 is, kun je op elke leeftijd last krijgen van surfersoor. Hoe meer tijd je (onbeschermd) en in weer en wind doorbrengt in of op het (koude) water, hoe groter de kans dat je ermee te maken krijgt. Ook kinderen die veel surfen doen er dus goed aan hun oren te beschermen.
4 Simpele adviezen
1. Niet in de binnenste gehoorgang komen, ook niet met oordopjes
2. Oordoppen dragen
3. Oordoppen schoonhouden
4. Oordoppen geventileerd bewaren (niet nat in je surftas laten zitten!)
Als je toch te ver heen bent
Voorkomen is beter dan genezen, maar wat als je nu al regelmatig last van je oren hebt? Je kunt zelf niet zien of je surfersoor hebt, daarvoor zul je langs de huisarts moeten. Met behulp van een otoscoop kan hij je oor aan een inspectie onderwerpen. Mocht je huisarts geen goed zicht hebben op het trommelvlies, omdat er bijvoorbeeld oorsmeer in de weg zit, kan hij je doorverwijzen naar een KNO-arts. Er zijn drie mogelijke uitkomsten van zo’n ooronderzoek:
- Er is niks aan de hand. De gehoorgang is vrij tot aan het trommelvlies. Keep on surfing!
- Je hebt een milde vorm van exostose, maar met goed advies (oordoppen, cap) en de juiste leefadviezen (geen vingers in je oor!) kun je prima verder surfen.
- Je hebt een serieuze vorm van exostose. Je oren zijn (voor een deel) dichtgegroeid, na het surfen blijft er viezigheid achter in je oor en je hebt regelmatig oorontsteking. Als je klachtenvrij wilt zijn, is een operatie wenselijk.
Operatie
Als je een operatie nodig hebt, dan wordt deze uitgevoerd door een KNO-arts. Bij de operatie, die plaatsvindt onder narcose, wordt de huid die over het bot ligt losgemaakt en worden de benige knobbeltjes in de gehoorgang met een beitel of boortje weggehaald. Welke methode gebruikt wordt hangt af van de plaats van de knobbeltjes, soms wordt er een combinatie van technieken gebruikt.
Zoals altijd bij een niet-levensbedreigende operatie, is de keus om te opereren aan de patiënt. Maar als je een oor hebt dat echt dichtzit, je continue last hebt van oorontsteking, je oren zijn verstopt en je slecht hoort zul je naar alle waarschijnlijkheid gemotiveerd zijn om er vanaf te komen.
Het is belangrijk om je te realiseren dat een operatie niet betekent dat je nooit meer last zult krijgen van surfersoor. Eigenlijk begin je weer op nul.
Risico’s
Een operatie om exostose weg te halen duurt pakweg anderhalf tot twee uur, en is – zoals elke operatie – niet geheel zonder risico’s. Het kan zijn dat je na de operatie een (tijdelijke) pieptoon in je oor blijft houden. De tijd die de huid nodig heeft om te genezen kan wisselen. Over het algemeen staat voor het herstel zes weken, maar dit kan ook langer duren (korter trouwens ook). Als de exostose dicht op de gehoorbeentjes zit, kun je schade van de operatie ondervinden in de vorm van gehoorverlies. De kans hierop is klein, maar het kan maar even gezegd zijn. Dan is er nog een aantal uiterst zeldzame risico’s. Je zou een gaatje in je trommelvlies kunnen krijgen, wat na een aantal weken meestal spontaan weer sluit. Soms wordt dit gaatje tijdens de operatie meteen gesloten. De kans dat er een blijvend gaatje blijft in het trommelvlies is gelukkig klein. Door de operatie kunnen theoretisch ook de aangezichtszenuw en smaakzenuw worden aangetast, maar die kans is uiterst klein.
Nu hoor ik je denken: gast, wil je me bang maken? Ja, ik wil je best een beetje bang maken als dat tot gevolg heeft dat je bewuster omgaat met je oren op het water. Een paar oordoppen of cap versus een operatie? Ik zou het wel weten. Hoe dan ook: laat je goed informeren!
Herstel
Na een surfersooroperatie moet je over het algemeen rekening houden met een herstelperiode van zes weken, waarbij er absoluut geen water in je oor mag komen. De eerste weken krijg je een gaastampon in je oor. Geen windsurfen dus (zelfs douchen moet heel voorzichtig gebeuren). Nou zal dit in de beginperiode sowieso niet in je opkomen; zeker de eerste dagen zul je behoorlijk veel last hebben. Zoals een aan surfersoor geopereerde vriend zei: ‘Het bloed liep drie dagen mijn oor uit, het duurde vier dagen voor ik weer normaal kon nadenken!’ Het goede nieuws: ook hij staat inmiddels weer volop op het water. ‘Hoe kort of lang het herstel ook duurt, uiteindelijk surf je weer, en hopelijk heb je voor lange tijd geen last meer van oorontstekingen. Doof zijn en niet watersporten was simpelweg geen optie.’
Het is precies dat laatste wat ervoor heeft gezorgd dat ik tegenwoordig met oordoppen vaar: niet watersporten is simpelweg geen optie. Je kunt er natuurlijk op gokken dat het met jouw oren zo’n vaart niet zal lopen, en als je een paar keer per jaar op de plank is dit vast waar. Een operatie voor surfersoor is niet-levensbedreigend, maar niet kunnen surfen komt daar voor veel van ons wel bij in de buurt. Ik trek in elk geval alvast mijn doos met oude surfspullen achter het schot vandaan.Volgens mij zit daar nog wel een super dope fluo neopreen hoofdband in.
Dit artikel is mede tot stand gekomen met hulp van Dr. Frédérique Tan, KNO-arts en oorspecialist aan het Erasmus MC. Ze is fervent surfer en maakt deel uit van Surfing Medicine International (surfingmed.com), een organisatie die bestaat uit artsen en andere gezondheidsprofessionals die zich bezighouden met alle surfgerelateerde medische zaken. De uitspraken over de verschillende merken oordoppen in dit artikel zijn compleet onafhankelijk van haar tot stand gekomen. De afgebeelde surfers hebben ook niets te maken met surfersoor, voor zover wij weten althans.
Dit artikel komt uit Motion #2 van 2018 . Op de hoogte blijven van al het windssurf nieuws? Abonneer je dan snel op Motion en volg ons op Facebook en Instagram!
