Waarom je sneller fietst in groepsverband

Wat betreft Strava-statistieken belooft 2020 voor mij en menig andere recreant een matig fietsjaar te worden. De hoofdschuldige: het coronavirus en de beperkende maatregelen die nodig zijn om de verspreiding ervan in toom te houden. #StayHome gaat nu eenmaal gepaard met minder kilometers op de fiets. Dit geldt al helemaal wanneer je, zoals ik, weinig op hebt met Zwift of andere vormen van in huis koersen. Gelukkig mag een frisse neus halen wél, mits die neus grotendeels slijmvrij is en we ons immuunsysteem niet over de kling jagen door overdreven lang op pad te gaan.

Corona betekent #RideSolo en dat is wennen. Straffe wind tegen op de dijk, waar is die forse kerel met brede rug waarachter ik me kan verschuilen? Plaatsnaambordje in zicht, wat boeit het dat ik nu aanzet voor een sprint? Oeps, mijn gedachten dwalen af en ongemerkt is mijn snelheid flink gekelderd, waar zijn mijn fietsmaatjes om me scherp te houden?  
Dat je in een slipstream energie spaart, dat weet elke wielrenner wel (het nadeel trouwens ook: de fluim of snotwolk die vol in je gezicht landt). Is het al fijn om bij tegenwind te fietsen in het zog van een enkele voorganger, je volledig weg kunnen stoppen in de buik en staart van een heel peloton is helemaal gerieflijk. Aerodynamicaprofessor Bert Blocken en zijn collega’s van de TU in Eindhoven berekenden aan de hand van een computermodel en windtunneltesten met 3D-geprinte wielrennertjes dat het wel tot 95 procent van de luchtweerstand kan schelen. 
Maar dit is niet het enige voordeel van fietsen met anderen in de buurt. Op grond van onderzoek concludeerde de Amerikaanse psycholoog Norman Triplett reeds in 1898 dat wanneer een renner in groepsverband koerst er verborgen krachten vrijkomen die hij normaal niet heeft. Hij had de resultaten van alle wielerwedstrijden van het jaar ervoor opgevraagd en nadat hij de gemiddelde snelheid in elke race berekend had, merkte hij niet alleen op dat wielrenners profijt hadden van een derny voor zich (de snelheid ging van 40 naar 50 kilometer per uur), maar dat ze nog eens drie kilometer per uur harder gingen wanneer er ook tegenstanders waren.  
Dit groepsgedrag is onbewust: wielrenners bij elkaar gedragen zich niet anders dan kakkerlakken die in een donkere buis naar de uitgang worden gelokt met een lampje. Ook zij bewegen sneller met soortgenoten in de buis dan in hun eentje, zo volgt uit onderzoek van de bekende Amerikaans-Poolse psycholoog Robert Zajonc. Volgens het fenomeen van sociale facilitatie roept de aanwezigheid van anderen een dusdanige spanning in ons op dat ons lichaam overgaat op de automatische piloot en daardoor eenvoudige taken beter kan verrichten. En wat is de meest eenvoudige taak voor een wielrenner? Juist ja, fietsen. 

Bradley Wiggins 

Hiervoor is niet eens een heel wielerpeloton nodig. Eén tegenstander is al genoeg en die hoeft niet eens van vlees en bloed te zijn. Dit laat onderzoek van onder andere de Rijksuniversiteit in Groningen zien. Goedgetrainde wielrenners trapten tijdens een tijdrit van vier kilometer op de fietsergometer een groter vermogen wanneer ze op het scherm voor zich een virtuele tegenstander in de vorm van een avatar zagen fietsen dan wanneer die niet in beeld was. Ze durfden meer van hun hart en hun benen te vragen – de hartfrequentie lag vijf slagen per minuut hoger en de maximale kracht in hun beenspieren bleek na afloop sterker te zijn afgenomen – maar hun vermoeidheidsgevoel was niet veranderd.  
Opgefokt door een fietsend poppetje op het computerscherm, de populariteit van een groepsrace in Zwift laat zich op deze manier makkelijk verklaren. Maar om dit ook tijdens mijn fietsrit buiten toe te passen zonder virtual reality-bril, dat wordt lastiger. Met een beetje fantasie zou je je eigen schaduw kunnen gebruiken; als je dit wil proberen, zorg er dan wel voor dat je deze als je tegenstander ziet en niet als jezelf. Want toen tijdens het eerdergenoemde wetenschappelijke experiment de proefpersonen verteld werd dat de avatar de eigen prestatie voorstelde, ging niemand harder fietsen. 

Zijn er andere trucjes om het fietsen in je uppie te vergemakkelijken? Volgens de deskundigen is een mentale strategie de moeite van het proberen waard. Zo’n strategie hoeft niet heel ingewikkeld te zijn. Ierse onderzoekers roemden in een artikel bijvoorbeeld de aanpak van Bradley Wiggins tijdens zijn werelduurrecord in 2015. De Brit hakte het uur op in blokken van twaalf minuten, waarin hij zijn focus steeds op een goed te behappen taak richtte: zijn ademhaling, de lijn in de bochten, zijn cadans, et cetera. Het is dé manier om de concentratie erbij te houden en niet afgeleid te worden door vervelende gedachten en twijfels die zich in het hoofd aandienen wanneer de inspanning veel van je vraagt. Het overkwam Eddy ‘de Kannibaal’ Merckx tijdens zijn geslaagde aanval op het uurrecord in 1972. Zo vertelde hij na afloop: ‘Er spookten allerlei gedachten door mijn hoofd. Stel dat ik nu een lekke band krijg? Stel dat ik in de bocht val? Stel dat het nu begint te regenen?’  

De makkelijkste manier om tijdens het fietsen van dit soort negatieve gedachten af te komen is om het rustiger aan te doen. Heb je hier geen zin in, probeer dan eens positieve zelfspraak. Proefpersonen die zich middels een programma aangeleerd hadden om zich op deze manier moed in te spreken en zichzelf op te peppen, ervoeren een laboratorium-fietstest tot uitputting als minder zwaar en wisten deze van tien naar twaalf minuten te verlengen. Of denk aan de legendarische monsterontsnapping van Annemiek van Vleuten tijdens het WK in Engeland vorig jaar. Of die van Chris Froome in de Giro van 2018. Zij moesten het urenlang in hun eentje rooien, dat kun jij toch ook? Flitsen van gedachten zijn hierbij al voldoende. Subliminale boodschappen in de vorm van plaatjes met lachende gezichten en opbeurende woorden erop hielpen proefpersonen een fietstest langer vol te houden en zich minder vermoeid te voelen. Hou het vooral positief: verdrietige gezichten of ontmoedigende teksten hadden geen enkel effect. 

Je kunt natuurlijk ook doen wat ik doe op Strava: ik laat de statistieken voorlopig links liggen en concentreer me vooral op de kudos. 

Tekst: Jurgen van Teefelen
Illustratie: Gijs Ferkranus

Voor meer wielren nieuws, Tips & Tricks, leesvoer en de laatste magazines kijk op Ridersguide.nl. Wil je altijd up-to-date blijven? Klik dan nu hier en word abonnee van Wielrenblad en volg ons op Facebook en Instagram!