Welk framemateriaal past bij jouw bike?
Mocht een van de componenten aan je bike je niet bevallen dan kun je deze altijd wisselen voor iets mooier, beters of lichters. Maar het frame is het fundamentele onderdeel van je totale mountainbike. Het ontwerp van dat frame heeft de meeste invloed op de rij-eigenschappen, het materiaal waaruit dat frame is opgetrokken is een goede tweede. Wat waren ook al weer de voor- en nadelen?
ALUMINIUM
Veruit de meeste mountainbikes die worden verkocht in Nederland zijn nog steeds van aluminium gemaakt. Zo’n frame bestaat nooit uit honderd procent zuiver aluminium, maar is altijd een legering, een samenstelling van meerdere metaalsoorten, waarvan aluminium veruit het overgrote deel is (meer dan negentig procent). Aluminium is relatief goedkoop, is goed te las- sen en te vormen en heeft goede mechanische eigenschappen om een fietsframe van te bouwen. Het is licht en stijf.
Een constructief en esthetisch nadeel voor ontwerpers, zeker toen de ontwerpers van carbon frames steeds apartere vormen konden maken, was natuurlijk dat je met alleen maar rechte buizen zat opgezadeld. Daarom heeft de laatste jaren hydroforming een vlucht genomen. Hierbij wordt onder zeer hoge druk hydraulisch vloeistof geperst in een aluminium buis die in een mal ligt. Zo wordt de buis uit elkaar gedrukt tot hij de vorm heeft van de mal waar hij in ligt.
Op die manier zijn de vloeiende vormen mogelijk die je de laatste jaren in fietsframes ziet (en waardoor je soms zelfs twee keer moet kijken of je nu met een alu of carbon frame te maken hebt). Een van de belangrijkste voordelen van alu is, wat ons betreft, het feit dat aanpassingen in het frame makkelijker van modeljaar op modeljaar te maken zijn. De fabrikant wijzigt de specificatie van de buizen iets en kan in een volgend modeljaar de fiets alweer wat verder finetunen. Dat heb je bijvoorbeeld de laatste jaren gezien in de snelle ontwikke- ling van sommige 29’er frames.
Naarmate de inzichten over de juiste geometrie toenamen, konden die frames worden aangepast. Zo heb je als eindgebruiker altijd een fiets die helemaal up-to-date is. De nadelen komen vooral uit het kamp van de staal- en titanium-devoten: alu zou weinig ‘soul’ hebben en als een bierblikje aanvoelen. Wat ze bedoelen is dat de flex, die je in die materialen als positief ervaart, in alu frames blikkeriger aanvoelt. En vergeleken met carbon zou alu- minium zwaar zijn. Ook dat argument is maar ten dele waar. De ontwikkeling van aluminium frames heeft de laatste jaren niet stilgestaan en ze zijn indrukwekkend licht geworden, het verschil tussen twee dezelfde frames in alu of carbon komt maar zelden boven 300 tot 400 gram. Kortom, alu is nog steeds een geweldige keuze voor het maken van frames.
CARBON
Al sinds midden jaren tachtig wordt carbon toegepast in fietsframes. Maar voordat je over de voordelen van carbon kan praten, moet je je even goed realiseren dat carbon zelf een vezel is. Een draad die tot een soort matje geweven moet worden voordat je er iets mee kan beginnen. Zoals een katoendraad eerst tot een stuk stof geweven moet worden voordat je er een t-shirt van kan maken. Meerdere matten carbon worden dan op elkaar gelegd en verlijmd met een kunsthars (meestal epoxy). Zo’n ‘stapel’ van die matten met elkaar verbonden.
door middel van kunsthars heet een laminaat en is een beetje vergelijkbaar met multiplex: uit enkele dunne laagjes hout die elk afzonderlijk weinig kunnen hebben, kan je erg sterke planken maken door er meerdere op elkaar te lijmen. Of een carbon frame ‘goed’ is, heeft meer te maken met hoe goed het laminaat is gemaakt, dan met de feitelijke kwaliteit van het carbon.
De voordelen ervan spreken sterk voor het materiaal: je kan er zeer lichte en stijve constructies mee maken. Als bonus heeft carbon een dempend vermogen, de vezels absorberen een deel van de trillingen die door een frame gaan. Carbon heeft nog een ander voordeel, de ontwerpers zijn bij het samenstellen van het frame vrijer in het plaatsen van materiaal dan bij het gebruik van buizen. Dat wil zeggen dat ze makkelijker extra materiaal kunnen plaatsen op plekken in het frame waar het – vanwege grotere krachten – nodig is. Carbon heeft de naam als materiaal erg kwetsbaar te zijn, maar dat is inmiddels wel een verouderde aanname.
Hoewel er natuurlijk veel carbon is stukgegaan in het verleden, moet je niet vergeten dat er pas zo’n 25 jaar actief mee wordt gewerkt. De constructeurs hadden veel te leren. Een wat minder zichtbaar nadeel van carbon is het feit dat een frame wordt gebouwd in zware metalen mallen. Die mallen kosten letterlijk tienduizenden euro’s en per frame én per maat van dat frame heb je er meerdere nodig. Het uitbrengen van een nieuwe carbon fiets is dan ook een enorme investering van een fietsmerk. Dus het is niet onlogisch dat een ontwerp soms gewoon een paar seizoenen mee moet gaan voordat het is ‘terugverdiend’. Neemt niet weg dat als je bereid bent voor de premium kwaliteit van carbon te betalen, je een stijf, licht en dus snelle fiets kan samenstellen op basis van dit framemateriaal.
STAAL
Staal is een frame materiaal dat niet zo prestatiegericht lijkt (want het is relatief zwaar en minder stijf dan aluminium). Maar niet zo lang geleden werden nog alle fietsen van staal gemaakt. Nu zijn het vooral fietsen van kleinere merken waarbij staal heel doelbewust is ingezet om een bepaald gevoel te creëren tijdens het rijden. Staal heeft een beetje flex en zorgt ervoor dat de achterkant van de hardtail (er worden bijna alleen maar hardtails gebouwd van staal, een achterbrug van een fully zou teveel flexen) een beetje meeveert. Het enige andere materiaal dat bij dat gevoel in de buurt kan komen is titanium.
De flex zorgt voor een heel comfortabel rijgedrag. Bij UP/DOWN hebben we een zwak voor stalen frames. Ze rijden heerlijk, zijn vaak niet zo ontzettend duur en werken eigenlijk perfect voor iedereen die op zoek is naar een hardtail waar geen wedstrijden mee gewonnen hoeven te worden.
TITANIUM
Ben je al een dwepende staalnerd, de titanium- liefhebbers gooien er nog een schepje bovenop. Dat begint uiteraard al met de speciale kleur die het materiaal van zichzelf heeft. Mede om die reden zal je niet vaak geverfde titanium frames tegenkomen. Ten eerste hebben ze geen verf nodig, want titanium roest niet. Ten tweede is het zonde om de prachtige gloed van het materiaal te verstoppen onder verf. De eigenschappen lijken erg op die van staal. Ook titanium kent een flex zoals staal die heeft.
Door de eigenschappen van de metaalsoort is die flex echter iets meer ‘springerig’. Waar staal dempt zorgt het titanium juist voor een levendig gevoel in je fiets. Met name in iets sportievere xc-fietsen is dat te merken. Bovendien is het gewicht veel lager. Titanium is een dure grondstof en laat zich bovendien vrij lastig verwerken en lassen. Dus aan al dat prachtigs hangt wel een hoger prijskaartje. Maar titanium is tijdloos, dus dat dure frame, daar ga je een eeuwigheid plezier van hebben.
CONCLUSIE
De keuze van het framemateriaal is een van de knoppen waar een ontwerper van een frame aan kan draaien als hij de rijeigenschappen van een fiets wil bepalen. En ook jij kan een frame kiezen op basis van rij-eigenschappen. Haal je neus niet op voor aluminium, want de meeste goede fietsen worden nog steeds van alu gemaakt. Laat je niet gek maken door carbon, het is een dure manier om hele lichte en snelle fietsen te maken. Wil je absoluut de snelste zijn, dan kun je haast niet aan carbon voorbij gaan. Denk niet gauw dat staal veel te zwaar is om lekker op te fietsen. Een paar van de leukste hardtails die we de laatste jaren hebben gereden, zijn van staal. En als je een frame wilt dat tot het einde der tijden mooi blijft, dan is titanium je voorkeursmateriaal.
Dit artikel is afkomstig uit het Wielrenblad nummer 4 van 2013, Deze kun je nabestellen in de webshop. Maar natuurlijk kun je het best abonnee worden, zodat je geen fietsverhalen meer hoeft te missen. Digitale uitgaven zijn ook altijd verkrijgbaar in onze Soul Kiosk App.
