Windfoilen – Foiltalk deel 1: de hydrofoil
Ondanks een geslaagde introductie in het windfoilen raakte hoofdredacteur Mart nooit echt overtuigd van deze tak van sport. Tot afgelopen zomer, toen hij op de Grevelingen de draad weer oppikte. Hij is nu echt om en heeft alleen nog wat hulp nodig bij de materiaalkeuze. Hier volgt deel 1 van een tweeluik over foilgear: de hydrofoil.
Als ik me begin augustus meld aan de balie van Zeil en Surfcentrum Brouwersdam kan ik een lichte nervositeit niet onderdrukken. Het is alweer bijna drie jaar geleden dat ik hier mijn eerste stappen ‘hogerop’ zette, en hoewel ik tussendoor nog wel wat heb gevlogen en ook een paar uitstapjes heb gemaakt naar wake- en wingfoilen, heb ik nooit echt doorgezet. Waarom eigenlijk niet? Voor een deel is het angst, overigens niet opgedaan met windfoilen. De foil die ik bijna in mijn gezicht kreeg bij het wakefoilen, een ongecontroleerde crash bij 30 knopen tijdens mijn eerste poging tot wingfoilen, het hielp niet om deze nieuwe richting in de sport fanatiek op te pikken. En dan was daar nog dat kleine incidentje afgelopen voorjaar, waarbij ik op een haar na de foil kopte en als gevolg daarvan mijn schouder kraakte. Windsurfen doe ik met mijn ogen dicht, maar tijdens het windfoilen verander ook ik in een kook.
Terwijl om me heen steeds meer mensen enthousiast werden over het ‘nieuwe windsurfen’ liep ik dus nog wat achter. Wat daarbij ook meespeelde is het materiaal, of beter gezegd: de overdaad daaraan. Ik raak verdwaald in de vele opties, met alleen bij marktleider Starboard al vijf modellen windfoils, die elk nog voorzien kunnen worden van talloze ‘upgrades’. Waren het in het begin nog maar een paar freeridefoils en wat racespul, tegenwoordig is er voor elke discipline wel een foil te vinden, inclusief bijpassende boards en zeilen. Combineer deze overdaad aan keuzemogelijkheden met een bovengemiddelde aanleg voor keuzestress én een blessuregevoeligheid waar Arjen Robben bleek bij afsteekt en voor je het weet heb je al een paar jaar niet gefoild.
Terug naar de Brouwersdam dus, waar ik gegroet word door een dikke 22 knopen wind en een heerlijk zonnetje. Op het water schieten de kleine zeiltjes heen en weer; niet direct de ideale omstandigheden om te gaan windfoilen. Om even in te komen kies ik eerst een ouderwets windsurfboard… met vin dus. Met een 5,0 en 95 liter boardje knal ik over de chop van de Grevelingen. Geen foils te bekennen in deze wind, en ook ik houd de boot nog even af. Vandaag kies ik voor het ouderwetse plankzeilen.
Ingesleten gedachte
Als ik de volgende ochtend de gordijnen opentrek is de lucht helder blauw. Er staat een licht briesje, op het poeltje krijgt een klasje kinderen zijn eerste surfles. Even denk ik dat het niks wordt vandaag, tot ik me herinner dat je voor windfoilen helemaal niet veel wind nodig hebt – een ingesleten gedachte die er maar lastig uit te krijgen is. Als ik om 10 uur naar de waterkant loop staat Ruben van der Sluijs me breed grijnzend op te wachten. Deze windfoilspecialist en allround waterman kent de fijne kneepjes van het vak, en heeft al een paar setjes klaargelegd waarmee we zo het water op kunnen. Zeiltjes van rond de 5 meter, boards tussen de 105 en 150 liter en foils in alle soorten en maten, perfect voor het windkrachtje 3 à 4 uit westzuidwest.
Eenmaal op het water ben ik blij dat ik mijn shortarm aan heb. De wind is toch best licht, en na een paar rakjes pompen om op de windfoil te komen hang ik puffend en steunend aan de giek. windfoilen met minimale omstandigheden is killer! Mijn 85 centimeter brede Starboard van 150 liter voelt wat onwennig aan en de eerste paar rakjes laat ik bij het vliegen mijn achterste voet nog bovenop de voetband staan. Ik ben bang dat de windfoil net als bij mijn straploze wingfoilavonturen ineens zijn eigen plan trekt, maar merk dat er op windfoilgebied de afgelopen jaren flinke stappen zijn gezet. Een verkeerd geplaatste voet levert niet gelijk een foil-out of duikvlucht op, en als vanzelf word ik meer ontspannen.
Loodzware lap
Terwijl ik steeds stabieler heen en weer vlieg, vind ik eindelijk de rust om om me heen te kijken. Met mij zijn er deze ochtend een stuk of dertig mensen op het water, een combi van foil en vin. Wat gelijk opvalt: mensen die planeren op de vin hebben minstens een 9,0. Als ik even niet op de foil kom, planeren zij ook niet, maar staan ze wel met een loodzware lap in de handen, waar ik rustig wat upwind vaar met een licht zeiltje! Het is voor mij gelijk het grootste pluspunt van windfoilen; ronddobberen met grote zeilen is nooit mijn hobby geweest. Na een uurtje heen en weer vliegen kan ik me al bijna niet meer voorstellen dat ik bang was voor de foil. Ik maak hier en daar een stevige touchdown, en een gijp heb ik nog niet gerond, maar de windfoil doet min of meer wat ik wil, en afgezien van een lichte verzuring van het pompen voelt ook mijn lijf nog prima. Stoked!
Nieuwe sensaties
Als ik een week later opnieuw ga windfoilen, merk ik dat ik er anders in sta. Ik denk niet meer na over het feit dat de foil misschien verandert in een dolle stier, en durf steeds meer het gaspedaal in te trappen. Tuurlijk, zo nu en dan vlieg ik uit het water, of schiet ik mezelf af bij een poging tot gijp, maar vooral geniet ik van de nieuwe sensaties: de snelheid bij weinig wind en de stilte om me heen. Het wordt tijd om mijn eigen windfoilsetje te kopen. Niets radicaals of op de limiet, gewoon iets om lekker mee buiten te spelen en nog meer vaardagen te kunnen maken. Voor iedereen die net als ik soms meer bomen dan bos ziet, praat ik nog even na met Ruben, die me de ins en outs over de nieuwe generatie foils haarfijn uitlegt. Het resultaat vind je onderstaand.
Een hydrofoil, WAT WAS DAT OOK ALWEER?
Een hydrofoil, of gewoon foil, is een soort vliegtuig dat je onder je windsurfboard monteert en je in staat stelt boven het water te zweven. Omdat een windfoil veel minder weerstand van het water ondervindt dan een normaal windsurfboard, kun je al bij weinig wind leuke snelheid behalen. Een foil bestaat uit een voorvleugel en een stabilisator, gemonteerd op een tussenstuk dat fuselage wordt genoemd. Dit ‘vliegtuig’ wordt op zijn beurt weer gemonteerd op een mast, die je vastschroeft in of op het board. Over het algemeen worden windfoils gemaakt van aluminium, carbon en/of glasfiber, of een combinatie van deze materialen.
Hoe werkt een foil?
Je kunt een foil – net als een windsurfzeil – vergelijken met de vleugels van een vliegtuig. Door de bolling van de windfoil wordt het water dat er langs stroomt gesplitst: één deel gaat langs de bolle kant van de foil (de bovenkant), en de andere waterstroom gaat via de holle onderkant. De stroom die langs de bovenkant gaat moet een langere afstand afleggen, maar toch op hetzelfde moment samenkomen met de andere waterstroom. Het gevolg hiervan is dat het water dat bovenlangs gaat sneller stroomt dan dat aan de onderzijde, met een lagere druk aan de bovenkant als gevolg. Dit drukverschil zorgt ervoor dat de windfoil als het ware in de richting van de lage druk wordt geduwd, net zoals bij de vleugel van een vliegtuig. De voorste vleugel van de windfoil zorgt hierbij voor de meeste lift; de achterste vleugel helpt bij de take-off en is daarnaast vooral bedoeld om het geheel stabiel te houden, net zoals het horizontale staartvlak van een vliegtuig.
Voorvleugel/front wing
De front wing van een windfoil zorgt voor de meeste lift. De oppervlakte van een wing (gemeten in cm2) speelt hierbij een belangrijke rol. Een grotere wing creëert meer lift dan een wing met een kleiner oppervlakte. Dit betekent dat je minder snelheid nodig hebt om de lucht in te gaan en te blijven. Ook het profiel van de wing (de dikte van de wing als je er van voren naar kijkt) speelt een rol in het vaargedrag. Een dikkere vleugel genereert meer lift en stelt je in staat te vliegen bij een lagere snelheid. Wil je harder gaan en een hogere eindsnelheid halen dan is een dik profiel juist minder geschikt.
Een andere belangrijke parameter van een wing is de aspect ratio. Deze verkrijg je door de spanwijdte van de vleugel (breedte) te delen door de koorde (de lengte van punt tot achterrand). Een hogere aspect ratio (in verhouding grotere spanwijdte) is hydrodynamischer en meer efficiënt. Het geeft een betere topspeed en range maar ‘stalt’ sneller op lagere snelheid. Een lagere aspect ratio is beter te controleren op lage snelheid en vergevingsgezinder – veranderingen in de aanstroomhoek worden minder snel afgestraft, de wing heeft namelijk meer grip. Beginnende windfoilers kiezen het beste voor een low aspect foil, voor een snelle lift (ook met kleine zeilen) en een stabiel vaargevoel en betrouwbare handling.
Achtervleugel/stabilisator
Net als bij een vliegtuig is de achtervleugel van een windfoil vooral bedoeld om de lift van de voorvleugel te compenseren. Waar de voorvleugel zorgt voor opwaartse druk, is het bij de achtervleugel juist andersom: de druk is omlaag gericht, waardoor je makkelijker uit het water komt. Daarnaast zorgt de back wing voor stabiliteit en maakt hij de windfoil makkelijker te controleren. Sommige windfoils bieden de mogelijkheid de hoek die de achtervleugel met het water maakt aan te passen voor meer power of juist extra controle.
Ruben: ‘Als je net begint met windfoilen kun je de back wing eigenlijk buiten beschouwing laten. In een set zijn de front- en back wing precies op elkaar afgestemd zodat de windfoil mooi in balans blijft.’
Mast
De mast is de koppeling tussen het board en de foil en is net als een vin zo gevormd dat hij zo efficiënt mogelijk door het water snijdt. Voor een gecontroleerde vlucht is de (torsie) stijfheid van groot belang: hoe stijver de mast, hoe stabieler de vlucht. Masten worden gemaakt van aluminium of carbon. Aluminium heeft als voordeel dat het relatief goedkoop is bij een goede stijfheid, carbon is lichter en stijver, maar duurder. De lengte van de mast hangt af van je niveau, de discipline en de omstandigheden van het windfoilen. Een korte mast is iets makkelijker om te leren, al was het maar omdat je bij het vliegen niet gelijk het idee hebt dat je meters boven het water staat. Daarbij is een korte mast fijn als je niet in superdiep water foilt, al kun je je afvragen of je daar dan überhaupt moet windfoilen. Een langere mast is beter bij swell, omdat je windfoil in het water blijft als je plots in een dal komt. Bij het leren van moves biedt een langere mast ook voordelen: je kunt de lengte van de mast gebruiken om het momentum te houden aan het eind van een move, bijvoorbeeld een gijp of 360. Voor racers is een lange mast heel belangrijk omdat je hiermee schuiner kunt hangen zonder dat je board het water raakt, waardoor je nog beter upwind kunt varen. Zij gebruiken masten tot wel 115 centimeter. Een nadeel van een lange mast is er ook: extra weerstand als je lager vliegt.
Ruben: ‘80 centimeter is een prima maat mast om mee te beginnen, daarmee heb je net wat meer speling en kun je constant op dezelfde hoogte blijven. Bij windfoilen hoeft het board niet heel ver boven water te zijn, het belangrijkste is dat de foil ónder water blijft!’
Connectiesystemen
Er zijn verschillende systemen om je windfoil in/op je windsurfboard te bevestigen. De meest gebruikte is de deep tuttle box, ook wel foilbox of foil tuttle box genoemd. Deze box is het best in staat de enorme krachten die ontstaan bij het windfoilen op te vangen. Daarnaast wordt ook de dubbele US-box gebruikt: twee US-boxen naast elkaar waarin de top plate wordt vastgeschroefd. Het mooie aan dit systeem is dat het je in staat stelt de positie van de windfoil te veranderen. Het nadeel is dat het de krachten niet zo goed kwijt kan als de deep tuttle box. Tenslotte zijn er ook merken die adapters aanbieden zodat je ook met powerbox kunt windfoilen. Deze hebben een plaat die aansluit op de bodem van je board, die moet voorkomen dat de mast (te veel) beweegt en ervoor zorgt dat de krachten over het board worden verspreid. Om te voorkomen dat je bij een eventuele breuk van deze enkele schroef je windfoil kwijtraakt, kun je een plaatje op de mast bevestigen en daar een touwtje doorheen halen.
Fuselage
De fuselage is de verbinding tussen de mast en de vleugels. De meeste fuselages worden gemaakt van aluminium, al zijn er ook full carbon fuselages. Als je net begint met windfoilen is de lengte van de fuselage niet zo heel belangrijk; de set-up zoals je hem koopt zal prima voldoen. Als je beter wordt en je de limieten op wilt zoeken kun je kiezen voor een kortere of langere fuselage. Langere fuselages geven meer stabiliteit en worden vooral gebruikt voor slalom en race. Korte fuselages zijn manoeuvreerbaarder, maar bieden minder controle op hoge snelheid en zijn minder stabiel. Stel het je voor als een auto met een lange wielbasis versus eentje met een korte wielbasis. Een limousine maakt grote, lange bochten. Een Mini draait juist korte, snelle bochten. Dit manoeuvreerbare geldt overigens niet alleen voor links-rechts, maar ook voor naar boven en beneden. Vandaar ook dat korte fuselages beter geschikt zijn voor freeriders en freestylers die willen springen! Wat is kort en wat is lang? Als guideline kun je stellen dat fuselages tot 70 cm kort zijn. Lang is vanaf 100 cm. Racers gebruiken tegenwoordig zelfs fuselages van rond de 120 centimeter!
Aluminium of carbon?
windFoils worden in de regel gemaakt van aluminium, glasfiber en/of carbon. Een goede aluminium foil hoeft niet veel onder te doen voor een full carbon-set. Daarbij gaan de ontwikkelingen momenteel zo snel dat je echt niet meteen voor het allerduurste hoeft te gaan. Over een aantal jaar moet je misschien lachen om de shapes van nu; dik kans dat het alu-setje van de toekomst beter is dat de high-end carbon foil van nu!
hydrofoil
ELKE SPORT: z’n eigen foil
Foils zijn er in vele soorten en maten, en voor verschillende sporten. De belangrijkste tip bij het kopen van een windfoil is er eentje te kiezen die specifiek ontworpen is om mee te windsurfen. Dit lijkt een inkoppertje, maar je zal niet de eerste zijn die een kitefoil onder zijn board schroeft en na een paar vruchteloze pogingen het foilen voorgoed voor gezien houdt. Windfoils zijn afgestemd op de geometrie van een windsurfsetje, met relatief veel gewicht vóór de foil (de neus van je board), en horizontale krachten (het zeil). Een kitefoil daarentegen is gemaakt voor superkorte en lichte boardjes, en krachten die meer naar boven gericht zijn (de kite). Bij kitefoils, maar ook wing- en surffoils, zijn de fuselages veel korter, waardoor je er op een windsurfboard nauwelijks mee uit de voeten kunt.
Typen foils
Zoals gezegd zijn beginnende windfoilers het meest gebaat bij een windfoil met een lage aspect ratio, waardoor ze bij weinig snelheid al kunnen vliegen. Maar daarna? Wat voor windfoil moet je nemen als je hard wil gaan, of juist hoog? Het soort windfoil waar je voor kiest hangt nauw samen met het type windsurfer dat je bent, of wilt zijn. Er zijn windfoils voor alle soorten omstandigheden en vaarstijlen, van rustig freeriden tot fanatiek freeracen en van cruisen tussen de golven tot racen met grote zeilen. Het type windfoil dat geschikt is voor jou hangt af van je huidige vaarniveau en waarvoor en waar je hem wilt gebruiken.
Kun je een windsurffoil ook voor andere wind- en watersporten gebruiken?
Elke foilsport heeft zijn eigen vereisten. Bij kitefoilen wordt veel van de lift uit de kite zelf gehaald, hierdoor kunnen de wings een stuk kleiner zijn. Wingfoilen daarentegen vraagt vooral in het begin juist grotere voorvleugels. Beide sporten maken bovendien gebruik van een relatief korte fuselage. Ook op het gebied van de bevestiging aan je board zie je verschillen: zo wordt er bij kiten en wingen gebruikgemaakt van de top plate (US-box), waar windsurfmerken hoofdzakelijk kiezen voor de foil box. Een one-for-all foil is er dus (nog) niet. Wel zijn er merken die foils aanbieden waarbij je onderdelen kunt uitwisselen, zodat je niet alles nieuw hoeft te kopen. Denk aan een andere fuselage en een top plate-adapter, waarmee je met hetzelfde setje vleugels je windfoil ook geschikt kunt maken om mee te wingen. Optimaal is het niet, maar het kan wel!
Voor meer Windsurf nieuws, windsurfen, Tips & Tricks, leesvoer en de laatste magazines kijk op Ridersguide.nl. Wil je altijd up-to-date blijven? Klik dan nu Windsurf magazine en wordt abonnee van Motion #2 en volg ons op Facebook en Instagram!
