Zo sterk als de zwakste schakel

De ketting is niet het meest spannende onderdeel van de fiets. Het is geen carbon wiel of elektronisch derailleur, maar daarom niet minder essentieel. Zonder ketting is de fiets weinig meer dan een duur hobbelpaard, nauwelijks sneller dan de benenwagen. Hierom geven we de ketting de waardering en aandacht die het verdient.

Tekst: Andy Waterman / Beeld: Danny Bird

Tao Geoghegan Hart had in 2013 een droomseizoen en als iemand de regenboogtrui voor junioren verdiende dan was het de 18-jarige Brit. Helaas werkt het met wielrennen zelden zo dat diegene die het verdiend ook daadwerkelijk wint. Geoghegan Hart: ‘De race liep perfect volgens plan. Ik was in topvorm en had die dag goede benen, maar met driekwart ronde te gaan begon mijn ketting te verspringen. Kort daarna sloeg het noodlot toe, mijn benen tolden in de rondte, ik keek naar beneden en de ketting was verdwenen. Net als mijn kans op de overwinning.’

Geoghegan Hart is niet de enige renner die zijn kans op zege op deze manier in rook zag opgaan. Wie herinnert zich David Millar in de vijfde etappe van de Giro nog? Hij sprintte naar de overwinning tot zijn ketting brak. In alle woede gooide hij vervolgens zijn fiets weg. We hebben veel vertrouwen in de schakels die samen de ketting vormen, totdat er een keer iets fout gaat. Dat gebeurt tegenwoordig gelukkig nog maar weinig.

‘Wanneer je een snelle blik op de huidige serie kettingen werpt, zie je waarschijnlijk geen verschil, maar de ketting heeft de afgelopen 30 jaar ongeveer net zo’n ontwikkeling doorgemaakt als de carbon wielen van nu in vergelijking met de 32-spaaks aluminium wielen’ zegt Joshua Riddle van Campagnolo. De rol van de ketting blijft natuurlijk dezelfde, ervoor zorgen dat de tanden van het tandwiel en de casette vloeiend blijven lopen. Met de komst van de 11-speed groepen en het streven naar perfectie voor elke versnelling, is dit alleen maar lastiger geworden.

Riddle: ‘De fiets heeft steeds meer versnellingen, waardoor de ruimte tussen de tandjes steeds meer afneemt. Hoe meer versnellingen op de casette, des te minder ruimte voor de ketting. Waardoor de ketting dunner moet zijn en net als alle onderdelen van de groepset, nauwkeuriger gemaakt moeten worden. Met de komst van de 11-speed casette moet de ketting ook steeds meer torsie aankunnen.’

Het jongste lid van de drie grote groepsset fabrikanten, SRAM heeft een voorsprong op het gebied van het ontwikkelen van kettingen, doordat ze de Duitste kettingfabrikant Sedis-Sachs hebben gekocht. Sedis-Sachs was de eerste fabrikant die bushless kettingen fabriceerde. Deze technologie – die op het moment dat ze dit in de jaren ’80 ontwikkelde zeer revolutionair was – geeft de ketting meer zijwaartse flexibiliteit, waardoor de weg vrij werd gemaakt voor het toenemend aantal versnellingen.

‘Voordat SRAM de fiets afdeling van Sachs had gekocht, had SRAM niet de kennis en kunde met betrekking tot de materialen, technologieën en productieprocessen die nodig zijn voor het produceren van kwalitatief goede kettingen’ zegt Frank Schmidt (hoofd aandrijving ingenieur). ‘Het zou zeer onwaarschijnlijk zijn dat SRAM vanuit het niets zou kunnen starten met het fabriceren van kwalitatief goede kettingen. Het is moeilijk en duur om vanuit niets te starten, helemaal voor zo’n product. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat we geen nieuwe kettingfabrikanten zien opstaan.’

Linked in
Fietskettingen ontstaan uit een grote plaat staal, door middel van een krachtige stanspers worden de platen staal tot schakels gemaakt. Per uur worden er ongeveer 10.000 schakels geproduceerd. ‘Het verschil tussen kettingen op verschillende kwaliteitsniveaus, zit hem in afwerkingen, materialen en technologieën zoals holle pennen en uitgesneden schakels voor een lager gewicht’, zegt Schmidt. De meer complexe kettingen met uitsnijdingen, vragen om een meer ingewikkelde stans om meer materiaal weg te halen. Monsters van iedere schakel worden naar de kwaliteitscontrole verzonden, waar gekeken wordt naar de positie en de vorm van de schakel. Daarnaast wordt er gekeken of het gat precies de juiste grote heeft. Vervolgens krijgt het staal een warmtebehandeling om het te laten harden. De schakels worden vervolgens gepolijst en klaargestoomd voor verdere behandeling. Normaal komt er een PTFE of Nikkel Teflon coating overheen die bestand is tegen roest. Daarnaast zorgt dit ervoor dat de schakels soepel over de tandwielen en casette rollen. Duurdere kettingen krijgen meestal ook een duurdere coating. Shimano’s Sil-Tec, KMC’s Diamond Like Coating en Campagnolo’s Antifriction Ni-PTFE zijn de meest kostbare coatings op de markt. De binnen- en buitenkant van de schakel krijgen niet altijd dezelfde behandeling, omdat de buitenkant eigenlijk alleen maar belast wordt, wanneer er van binnen- naar buitenblad geschakeld wordt. Terwijl de binnenkant van de schakel continue belast wordt.

Wanneer de coating is aangebracht, worden de schakels aan elkaar gekoppeld door een machine. Die plaatst tussenstukjes tussen de schakels en deze worden aan elkaar gemaakt doordat de machine er een verbindingspen in drukt. Vervolgens gaat de ketting door een controlestation, waar de ketting op onjuistheden gecontroleerd wordt, alvorens de ketting onder te dompelen in een bad met hete olie, om de schakels goed te smeren. Daarna wordt de overtollige olie verwijderd, voordat de ketting op lengte wordt gemaakt. De ketting wordt meestal 114 schakels lang gemaakt.

Kettingen maken die heel erg dun zijn (en dus geschikt voor de huidige 11 speed-groepen), geen kracht verliezen en duurzaam genoeg zijn, dat is maar voor een paar bedrijven weggelegd. Riddle herinnert ons: ‘Een ketting uit het verleden was tweedimensionaal. De moderne kettingen hebben een zorgvuldig onderzocht driedimensionaal ontwerp en zijn in combinatie met de rest van de versnellingsonderdelen ontwikkeld zodat ze perfect met elkaar functioneren. Elke schakel is voorzien van een speciaal profiel, die ervoor zorgt dat de ketting gemakkelijker omhoog en naar beneden schakelt.’

Ondanks dat renners steeds meer eisen aan de prestaties van de ketting stellen, is de betrouwbaarheid van de ketting altijd de belangrijkste factor: ‘De mensen zien de ketting tegenwoordig als een onderdeel die de veiligheid en betrouwbaarheid waarborgt, maar ook als onderdeel die bijdraagt aan de prestatie van de fiets.’

Het artikel is afkomstig uit Wielrenblad #2 2015. Wil je het gehele verhaal op je gemak kunnen doorlezen, dan kun je deze bestellen via onze webshop. Of download het magazine online via onze Soul Kiosk App. Daarnaast kun je natuurlijk altijd voor het gemak abonnee worden, klik dan op de onderstaande banner en ontvang voortaan elk magazine thuis op je deurmat.