Ich bin André Paskowski

Tien jaar geleden overleed windsurfer en filmer André Paskowski na een lang gevecht tegen kanker. 31 jaar oud was hij, en nog lang niet klaar met het leven. André was een vriendelijk en gepassioneerd mens, met een perfectionistische benadering van windsurfen en filmen. Hij werd twee keer Europees kampioen freestyle en zijn windsurffilms veranderden het gezicht van de sport. Vlak voordat hij overleed, deelde André zijn gedachten met ons. Over het leven, de liefde en de dingen die hem gelukkig maakten. Wijze woorden van een jonge man die de hoop nooit opgaf.

Woord Mart Kuperij
Beeld John Carter, Niels-Patrick Geisselbrecht, Richard Strom, archief André Paskowski

This article was also published by Windsurf UK. Click here for English.

Levensraad
‘De beste raad die ik iemand kan geven is om niet te hard tegen jezelf te zijn. Ik was altijd streng tegen mezelf tijdens competities. Tegen mezelf en ook tegen de jury. Ik liep over mensen heen waarmee ik vrienden had kunnen zijn, ik realiseerde het me gewoon niet. Ik was niet onvriendelijk, maar ik had meer geïntegreerd kunnen zijn, niet de buitenstaander die ik soms was. De waarheid is dat ik voor de titel ging, altijd. Ik was gefocust en vastberaden, niet de meest vriendelijke combinatie. Ik probeerde niet alleen de beste te zijn op het water, maar ook de volledige controle te hebben. Ik was zo bezig met de strijd en zette mezelf zo onder druk dat ik soms blind was voor wat om me heen gebeurde. Het probleem hiermee is dat je jezelf zo niet toestaat een diepere band met anderen aan te gaan.’

Verantwoordelijkheid
‘Ik voer mee in de top tien van de world tour, was twee keer Europees kampioen. Maar samen met succes komen ook nieuwe problemen en angsten. Wat gebeurt er volgend jaar? Zijn er gevaarlijke nieuwe riders? Is er een nieuwe move die ik niet kan leren? Een blessure? Ik was constant bezorgd. Als je je leven baseert op competitie en verder niks hebt ga je een lastig leven tegemoet. Het leven van een professionele windsurfer zit vol onzekerheden.

‘Ik zie de jonge gastjes hetzelfde doen als ik deed. Scoren wordt het belangrijkste wat er is. Ze zetten zichzelf onder enorme druk. Waarom? Een paar euro’s? Status op het strand? Ze hebben ook heus plezier, maar er zullen een paar kids bij zitten die te veel onder druk komen te staan. Zelfs de meest getalenteerde surfers halen het niet als ze er niet al hun tijd en moeite insteken. Mensen kunnen te ver gaan, over hun grenzen, soms zo ver dat ze ziek worden zoals ik. Ik denk dat de bedrijven in het windsurfen hun riders moeten sturen, ze erop moeten wijzen wat er ná hun carrières komt. Ze moeten hun riders beschermen als er iets fout gaat, als ze een blessure hebben, et cetera. Ze hebben eigenlijk een hele grote verantwoordelijkheid.’

Tweede carrière
‘De reden dat ik ben begonnen met filmen was omdat ik mijn hand brak in 2004. Ik kon niet windsurfen, maar had nog wel een boel promotionele ideeën. Mijn blessure gaf me de kans nieuwe facetten van de sport te ontdekken. Ik maakte webclips, die steeds langer werden. Toen besloot ik een échte film te maken. Four Dimensions was een enorm succes, met duizenden pagina’s publiciteit in magazines en kranten. En dat succes kon gebeuren omdat ik niet kon varen! Ironisch en leuk tegelijk. Het was de stap naar een tweede carrière. Niets hiervan stond in mijn contracten, maar ik deed het om een grotere rol in het team te spelen, minder vervangbaar te zijn dan anderen. Ik wist dat als ik eruit zou vliegen ik me mijn levensstijl niet meer kon veroorloven.’

Dilemma’s
‘Het succes van mijn films maakte dat ik nieuwe vragen in mijn hoofd kreeg. Over mijn veranderende leven. Moest ik minder filmen en gewoon de windsurfer zijn? Of me juist volledig richten op de promotie? Ik probeerde beide te doen op het hoogste niveau, en op het hoogtepunt deed ik het filmen, de productie, financiering en promotie van Four Dimensions én surfte ik in de PWA en EFPT tour. Om eerlijk te zijn was ik niet verbaasd toen ik ziek werd. Ik ging ver over mijn grenzen heen. Ik heb echt teveel gevraagd van mijn lichaam, ik was moe en ging maar door. Ik was nooit thuis, nam nooit eens een pauze. Na de world cup in Sylt was ik meestal een weekje bij mijn ouders om mijn kleren te wassen en mijn administratie te doen, daarna ging ik naar Venezuela of Brazilië, gevolgd door Hawaii en van daaruit was het op naar Podersdorf voor het begin van een nieuwe tour. Zo deed ik het zeven jaar lang. Hoe kun je dat volhouden, dat is gestoord!’

‘Het jaar voordat ik erachter kwam dat ik ziek was, voelde ik me al ziek. Ook mentaal. Ik was niet gemotiveerd, voelde me lusteloos. Mijn hoofd zat vol met vragen. Wat komt er na het windsurfen? Waar ga ik heen? Moet ik gaan studeren, terug verhuizen naar Hamburg? Ik was mijn richting kwijt en ongerust over de toekomst. Ik was succesvol geweest de laatste jaren, had twee Europese titels gewonnen en stond in de top tien bij de PWA, maar ik ben niet dom. Ik wist: dit gaat niet altijd zo door. Al dat nadenken en piekeren kan je echt uitputten. Ik had niet eens meer zin om te varen. Ik was nog steeds altijd weg, maar bracht meer tijd door in het nachtleven dan op het water overdag. Een enorm verschil met het begin, toen ik makkelijk zeven uur op een dag op het water stond, twintig nieuwe moves leerde in één seizoen. Dat gevoel had ik verloren.

‘Toen ik hoorde dat ik ziek was stortte mijn zorgvuldig opgebouwde wereldje in één keer helemaal in. Het relativeerde alles en mijn hele focus veranderde. Beter worden werd mijn enige doel. Mijn gezondheidsituatie bracht paradoxaal genoeg ook het vuur terug. Wanneer ik maar kon en het fysiek mogelijk was ging ik windsurfen, ik stond weer hele dagen op het water. Ik had zoveel plezier in het windsurfen en suppen, ik wilde gewoon niet stoppen. Ik beleefde de sport ook op een hele nieuwe manier. In Jericoacoara, waar ik tot die tijd maanden aan een stuk door had gebracht, stond ik vroeg op voor een SUP-sessie in het ochtendlicht, in plaats van uit te slapen en brak mijn dag te beginnen. Het was een totaal ander gevoel en iets wat ik zeven jaar lang niet meegemaakt had. Zonder mijn ziekte had ik waarschijnlijk nog steeds hetzelfde gedaan als mijn vrienden. Het klinkt misschien stom, maar de kanker heeft ook veel goeds in mijn leven gebracht. Het heeft niet alleen maar dingen weggenomen.’

De liefde
‘Ik ontmoette mijn vriendin Carolina toen we Magic Moments en Rewarded toonden op het grote scherm in Brazilië vorig jaar. We klikten. Meteen. We zijn niet alleen vriendje vriendinnetje, we zijn beste vrienden, partners, in leven en werk. Er is niet één gedachte die ik niet met haar zou willen delen. Het interessante is: ik denk niet dat ik haar vroeger had zien staan. En zij mij ook niet. Ik was blind voor zoveel dingen om me heen. Nu viel alles op zijn plaats, wij samen, wat we leuk vonden, hoe we denken; ook al zijn we in veel dingen ook heel verschillend. Zij is gekker, meer extravert en zonder angst, waar ik meer verlegen en voorzichtig ben. Noem het Duitse Gründlichkeit versus Zuid-Amerikaanse flair. Natuurlijk maakt mijn situatie alles meer intens. Dit is misschien ook wel de reden dat we zoveel voelen, zoveel praten. Zij doet wat geen chemokuur of behandeling ooit voor elkaar kan krijgen. We maken nooit ruzie. Waarom zou je ruziemaken als dit alleen betekent dat je tijd samen verliest?’

Windsurfen als life saver
‘De doktoren hebben altijd gezegd dat ik zonder mijn getrainde lichaam en mentale focus nooit zo lang zou hebben geleefd. Ik heb negen chemokuren gehad, bestralingen, drie longoperaties en drie buikoperaties. Ingrepen waar alles wat het lichaam nodig heeft in stukken wordt gesneden. Je hebt dan twee mogelijkheden: je blijft in bed of gaat door. Doorgaan is nog moeilijker dan in bed blijven omdat elke keer dat je er bijna bent, je de kans loopt het allemaal op nieuw te moeten doen. Ik ben ervan overtuigd dat mijn achtergrond als wedstrijdsurfer me geholpen heeft zo ver te komen, me de wil geeft deze ziekte te verslaan. Het is echt moeilijk om zulk slecht nieuws om te zetten in iets positiefs, dat is iets waar je als professioneel atleet al een beetje in getraind bent.’

Openheid
‘Ik besloot vanaf het begin open te zijn over mijn ziekte. De steun die ik kreeg op Facebook was geweldig, het deed me beseffen dat het belangrijk was om mijn verhaal te delen. Ik heb een paar berichten gekregen van mensen die vertelden dat ze naar de dokter waren gegaan voor een check. Zelfs van mensen die uitvonden dat ze kanker hadden! Dat is ongelooflijk. Ik was zo bang om naar de dokter te gaan; als iemand me destijds op een normale manier voorgelicht had, was ik misschien wel veel eerder gegaan.’

Een nieuwe kijk
‘Mijn ziekte heeft mijn kijk op de wereld veranderd. Ik neem dingen lichter, realiseer me dingen waar ik vroeger gewoon langs was gelopen zonder te kijken. Ik denk dat dit ook tot uiting komt in mijn films. Het gaat me meer dan ooit om artisticiteit. Muziek, kleur, acties en riders, alles moet samenkomen en passen. Ik wil mensen inspireren door het beeld dat ik maak, niet noodzakelijk door de bruutste actie. Ik ben ook niet meer op zoek naar de perfecte triple forward – hoewel dat best cool zou zijn -maar zoek in plaats daarvan naar mooie beelden en prachtig licht om onze actie lifestyle en de surfer vibe over te brengen. Ik wil de mensen onderdompelen in het gevoel dat je hebt als je terugrijdt na een goede sessie. Dit gevoel is niet alleen maar ‘ik heb een nieuwe move gedaan’, het is meer. Op het water zijn en genieten van de elementen, een lekkere warme douche na het varen, een barbecue en een biertje met vrienden bij zonsondergang.’

‘Het perfectionisme blijft, ook met mijn ziekte. Ik wil mijn video’s perfect maken. Ik wil altijd meer, beter. Maar waarom eigenlijk? Zodat mensen me mailen en zeggen ‘wow André, nice video?’ Ik weet niet of dat een goede reden is. Ik wil een film maken omdat ík dat leuk vind. Het zo maken als ik het wil, niet zoals ik denk dat mensen het willen zien. Of mensen me daarmee feliciteren zou me niets uit moeten maken.’

Geld
‘Het beste advies dat mijn moeder me ooit gegeven heeft is: zoek maar uit wat goed voor jou is. Dat ze me, toen ik zei dat ik professioneel windsurfer wilde worden, niet aan mijn haren naar de universiteit heeft gesleept. Ik weet dat een boel mensen worstelen met geld. Ik heb dit nooit gehad, ook al waren mijn ouders niet rijk. Ik heb fantastische ouders en ze hebben me altijd ondersteund, maar wel binnen grenzen. En toch, met kleine baantjes hier en daar lukte het me om mezelf omhoog te werken. Ik zie veel mensen denken dat ze geld nodig hebben om iets te bereiken. Maar het geld ligt op straat, je moet het alleen zien te pakken. Als je creatief bent zullen er altijd dingen op je pad komen. En van het een komt het ander, als je maar hard genoeg je best doet. Als je bereid bent hard te werken word je beloond.’

De buitenstaander
‘Op de middelbare school was ik heel populair, iedereen wilde naast me zitten. Toen ik begon met windsurfen werd ik een beetje een buitenstaander, omdat dit het enige was waar ik mee bezig was. Mijn vrienden gingen voor het eerst uit, werden dronken, kregen vriendinnetjes… dit interesseerde me niet echt, ik wilde alleen maar windsurfen. Als ik terugkijk heb ik in deze belangrijke levensfase mezelf een beetje buiten de groep geplaatst, ik heb dingen gemist. Het is een vicieuze cirkel: je bent al een buitenstaander door het windsurfen, sluit je nog meer op in het windsurfen en wordt de totale outsider. Mensen vinden het natuurlijk ook wel weer interessant. Ik had een goed kleurtje, zongebleekte haren en altijd goede verhalen.

‘Ik wist niet hoe ik met de aandacht om moest gaan en werd waardoor soms gezien als arrogant. Van buitenstaander werd ik zo eigenlijk een verlegen persoon, wat ik daarvoor nooit was. Wat willen ze van me? Ik wilde gewoon windsurfen. Ik wilde ook wel een vriend zijn, maar had niet de tijd om naar het café te gaan en bier te drinken. Dit was de reden dat ik steeds minder contact had met mensen uit mijn omgeving, totdat ik nog maar een paar vrienden over had.

‘Ik was rusteloos, een week thuis in Hamburg was al teveel voor me. Maar je sociale hechting met thuis vervaagt als je zoals ik bijna altijd weg bent. Ik ken bijna niemand meer in Hamburg. Ik weet ook niet echt meer hoe ik in contact kan komen met niet-windsurfers. Uitgaan, mensen ontmoeten, een bioscoopje pakken… ik weet niet hoe dat gaat. Ik kan naar El Yaque vliegen en een gesprek aangaan met een totale vreemde die niet eens dezelfde taal spreekt, maar in mijn eigen land heb ik de aansluiting verloren.’

‘Er wordt gezegd dat ik goed ben in feestvieren. Wat is goed? Ik kan niet eens dansen. Met alcohol raakte mijn verlegenheid naar de achtergrond. Het zorgde ervoor dat ik meer ontspannen was, me veiliger voelde. Maar afgezien van al het feesten ben ik altijd een serieus persoon geweest. Tijdens de wedstrijden van de PWA en de EFPT feestte ik alleen op de laatste avond. Maar dan… (lacht) heel hard.’

Vrienden
‘Het is makkelijk een bericht te sturen op Facebook. Maar zie je mijn telefoon? Leeg, geen oproepen. Ik heb een paar vrienden hier in Hamburg. Carolina natuurlijk, mijn vader en moeder, mijn neef. Ik vermoed dat een aantal van mijn internationale vrienden niet goed om kan gaan met mijn ziekte, of misschien zien ze de urgentie niet. Dit komt denk ik ook omdat we in een wereld leven die een en al fun is. Zonovergoten stranden, wind, golven, mooie meisjes, feesten… ziek zijn heeft geen plaats in die wereld.

‘Het is niet dat ze niet om me geven, we praatten gewoon nooit over gevoelens. Het hebben van kanker is zo echt en zo moeilijk, hoe ga je hiermee om? Om eerlijk te zijn kan ik het ze niet echt kwalijk nemen. Ik denk dat ik hetzelfde zou doen. We hebben nooit echt gepraat over serieuze zaken, of uiting gegeven aan onze diepere gevoelens. Het ging altijd over welk zeil je ging varen, welke move je ging doen en welk meisje je wilde versieren. Zo ging het al tien jaar, ik kon ook niet echt verwachten dat dingen van de ene op de andere dag zouden veranderen omdat ik te horen had gekregen dat ik kanker heb.’

Pijn
‘Soms heb ik helemaal geen pijn, soms heel veel, maar gelukkig heb ik nooit de pijn gehad waarvan ik bang was dat ik het zou hebben. Ze zeggen wel dat pijn gecreëerd wordt door het lichaam om je te beschermen tegen schade. Ik heb de laatste jaren een boel over mijn lichaam en de verschillende typen pijn geleerd. Ik weet wanneer de pijn met mijn ziekte te maken heeft en wanneer niet. Ik weet wanneer het vanzelf weer over gaat en wanneer ik naar het ziekenhuis moet. Maar gelukkig is het er niet altijd. Er gaan weken voorbij dat ik nergens last van heb, dat ik kan sporten en reizen.

‘Soms is de pijn heel sterk. Als ik met Carolina ben proberen we te ontspannen en praten we over leuke dingen om er niet zo mee bezig te zijn, maar als ze er niet is, valt het me zwaar. Met sterke pijn komen negatieve gevoelens en gedachten, het is moeilijk om afgeleid te worden en het maakt me bang. Er zijn zoveel dingen om over na te denken, zoveel onzekerheden. Soms droom ik over mijn eigen begrafenis. Ik heb weken in het ziekenhuis doorgebracht, omringd door mensen die op sterven lagen. Ik heb zoveel gezien en geroken, crazy.’

De dood
‘Ik denk vaak na over de toekomst. Ik stel me dan ons huis voor, mijn ouders, en ik ben er niet. Hoe zal het zijn? Zouden ze gelukkig zijn? Dit is iets waar je heel realistisch over moet praten, ook al zouden we het hele onderwerp het liefst gewoon vergeten. Praten helpt. Ik heb veel gesproken met de psycholoog van het ziekenhuis, ik kon het goed met hem vinden. Hij vertelde me dat zelfs als ik alles gaf, vocht en hoopte op herstel, ik klaar moest zijn voor de dood. Hij zei: ‘Zeg wat je wilt zeggen en doe wat je wilt doen en doe het nu, voordat het te laat is.’

‘Ik heb altijd gedacht dat ik genoeg tijd zou hebben om met mijn ouders door te brengen, na mijn carrière en al het reizen. Door mijn ziekte veranderde het concept tijd volledig. Ik heb mijn ouders meegenomen op mijn reizen, ze de plekken laten zien waar ik zoveel van hield. Ik wilde ze door mijn ogen laten zien waarom ik zo hield van het windsurfen, het reizen en het filmen. We zijn twee keer naar Kaapstad geweest, hebben gekampeerd op Sardinië en tijd doorgebracht in Jeri. Ik ben zo blij dat ik dit heb kunnen doen, dat ik me op tijd besefte dat dit belangrijk was. Gewoon tijd met elkaar doorbrengen, praten. Ze deel van mijn leven maken.

‘Ik maak me de meeste zorgen om mijn moeder. Ik denk dat mijn vader uiteindelijk wel over mijn dood heen zal komen, op de een of andere manier. Hij kijkt altijd vooruit, is altijd gemotiveerd als ik een slecht resultaat krijg van de dokter, hij is heel positief. Maar mijn moeder… ik denk dat ze er kapot aan zal gaan. De gedachte hieraan maakt me ongelooflijk verdrietig.’

Below the Surface
‘Windsurfen is mijn leven. Het stelt me in staat te reizen en mijn hoofd te gebruiken. Ik zou ermee kunnen stoppen en mijn tijd op de bank doorbrengen, maar wat zou ik daarmee winnen? Ik denk dat het belangrijk is om mijn ziekte mij niet te laten controleren, het leven moet doorgaan. Ik wil deze lifestyle leven, en dat doe ik nu door te filmen.

‘Het maken van mijn laatste film Below the Surface is een emotionele reis geweest. Maar mijn ziekte en mijn nieuwe kijk op het leven hebben de film rijker gemaakt dan al mijn vorige films. Als ik niet de kans krijg de film te voltooien, zal Carolina mijn werk voortzetten. Mijn laatste cadeau aan de windsurfwereld. Iets waar ik nu al trots op kan zijn, omdat ik dan heb gemaakt wat ik wilde maken. Wat ik hoop is dat het kijkers inspireert om meer te gaan windsurfen, of het eens te proberen. Mijn leven zonder windsurfen? Ik kan me niet eens voorstellen hoe dat zou zijn geweest.’

Dit artikel verscheen eerder in Motion windsurf magazine #5 2013. Liever lezen van papier? Je kunt het magazine hier nabestellen.